Υπάρχει ένα βιβλίο του Αριστοτέλη το οποίο ονομάζεται «ΠΕΡΙ ΘΑΥΜΑΣΙΩΝ ΑΚΟΥΣΜΑΤΩΝ».

Πρόκειται για μικρές πραγματείες που αποδίδονται στον Αριστοτέλη και διασώθηκαν μέσα από Άραβες ιστορικούς, αλλά η γνησιότητά τους αμφισβητείται από κάποιους. Το βιβλίο αυτό, που στις μέρες μας εξακολουθεί να παραμένει σχετικά άγνωστο και ιδίως στο ελληνικό κοινό, μας επιτρέπει να γνωρίσουμε την άγνωστη εποχή της Αρχαίας Ελλάδας και να πληροφορηθούμε για συμβάντα και γεγονότα που ο ίδιος ο Αριστοτέλης τα καταγράφει ως «αξιοθαύμαστα». Μέσα στο συγκεκριμένο βιβλίο διαβάζουμε για το άγνωστο ταξίδι του Ηρακλέους στη Δύση, εκτελώντας τους λεγόμενους σήμερα άθλους. Στοιχεία που αποδεικνύουν το πέρασμα του μεγάλου αυτού στρατηλάτη και την επιρροή που έχει ακόμη και στις μέρες μας μέσα από ονομασίες και θρύλους. Στον στίχο 133 διαβάζουμε:

(Η μετάφραση ακολουθεί)

Στίχος 133

Τῆς καλουμένης Αἰνιακῆς χώρας περὶ τὴν ὀνομαζομένην Ὑπάτην λέγεται παλαιά τις στήλη εὑρεθῆναι, ἣν οἱ Αἰνιᾶνες τίνος ἦν εἰδέναι βουλόμενοι, ἔχουσαν ἐπιγραφὴν ἀρχαίοις γράμμασιν, ἀπέστειλαν εἰς Ἀθήνας τινὰς κομίζοντας αὐτήν. πορευομένων δὲ διὰ τῆς Βοιωτίας, καί τισι τῶν ξένων ὑπὲρ τῆς ἀποδημίας ἀνακοινουμένων, λέγεται αὐτοὺς εἰσαχθῆναι εἰς τὸ καλούμενον Ἰσμήνιον ἐν Θήβαις· ἐκεῖθεν γὰρ μάλιστα ἂν εὑρεθῆναι τὴν τῶν γραμμάτων ἐπιγραφήν, λέγοντες εἶναί τινα ἀναθήματα ὁμοίους ἔχοντα τοὺς ῥυθμοὺς τῶν γραμμάτων ἀρχαῖα. ὅθεν αὐτούς φασιν ἀπὸ τῶν γνωριζομένων τὴν εὕρεσιν ποιησαμένους τῶν ἐπιζητουμένων, ἀναγράψαι τούσδε τοὺς στίχους·

Ἡρακλέης τεμένισσε Κυθήρᾳ Φερσεφαάσσῃ,

Γηρυόνεως ἀγέλας ἐλάων ἠδ’ Ἐρύθειαν ἄγων. τὰς μ’ἐδάμασσε πόθῳ Πασιφάεσσα θεά. τῇδε δέ μοι τέκνῳ τῷ δ’ Ἐρύθοντα δάμαρ νυμφογενὴς Ἐρύθη· δὴ τόδ’ ἔδωκα πέδον μναμόσυνον φιλίας, φηγῷ ὕπο σκιερᾷ.

τούτῳ τῷ ἐπιγράμματι ἐπεχώρησε καὶ ὁ τόπος ἐκεῖνος Ἔρυθος καλούμενος, καὶ ὅτι ἐκεῖθεν τὰς βοῦς καὶ οὐκ ἐξ Ἐρυθείας ἤγαγεν· οὐδὲ γὰρ ἐν τοῖς κατὰ Λιβύην καὶ Ἰβηρίαν τόποις οὐδαμοῦ τὸ ὄνομά φασι λέγεσθαι τῆς Ἐρυθείας.

Μετάφραση:

Στη χώρα της Αινιακής(Ιβηρική), σε ένα μέρος που ονομάζεται Υπάτη, λέγεται ότι έχει βρεθεί αρχαία στήλη που έφερε μια επιγραφή με αρχαϊκούς χαρακτήρες των οποίων οι Αινιάνες ήθελαν να γνωρίσουν την προέλευση. Έστειλαν λοιπόν αγγελιαφόρους στην Αθήνα για να μεταφέρουν το περιεχόμενο (της επιγραφής) εκεί. Όμως, καθώς ταξίδευαν μέσω της Βοιωτίας, συζητούσαν περί του θέματος με κάποιους αγνώστους, λέγεται ότι (οι Αινιάνες) οδηγήθηκαν στο Ισμήνιο στην Θήβα(στμ μαντείο Ισμηνίου Απόλλωνος). Διότι ειπώθηκε ότι η επιγραφή ήταν πιο πιθανό να αποκρυπτογραφηθεί εκεί, καθώς είχαν κάποιες προσφορές με αρχαία γράμματα παρόμοια σε μορφή. Αφού ανακάλυψαν(οι Αινιάνες) ό, τι ζητούσαν από τις γνωστές ήδη επιγραφές(στμ του μαντείου)μετέφρασαν τα εξής:

"Εγώ, ο Ηρακλής, αφιέρωσα ένα ιερό άλσος στην Κυθήρα Φερσεφαάσση(Περσεφόνη), όταν οδηγούσα τα κοπάδια του Γηρυώνη και της Ερύθειας.

Η θεά Φερσεφαάσση(Περσεφόνη) με υπέταξε καθώς είχα μεγαλη επιθυμία για αυτήν. Εδώ, η νέα μου γυναίκα η Ερύθεια, γέννησε έναν υιό, τον Ερύθοντα. Τότε της έδωσα(της Ερύθειας) την πεδιάδα στην μνήμη της αγάπης μας, κάτω από μια σκιερή οξιά."

Ο τόπος που ονομάζεται Έρυθος, υπάρχει όντως και σήμερα, αλλά και το γεγονός ότι(ο Ηρακλής) έφερε τις αγελάδες από εκεί(τον Έρυθο) και όχι από την Ερύθεια. Διότι λένε ότι το όνομα Ερύθεια, δεν συναντάται στις περιοχές της Λιβύης και της Ιβηρικής.

Απο τα γραφόμενα του Αριστοτέλη, αν ευσταθεί η ανακάλυψη της στήλης, καταλαβαίνουμε πόσο πανάρχαια ήταν η εκστρατεία του Ηρακλέους στην Ιβηρική, για να φτάσουν να θεωρούν ήδη από τον 4ο π.Χ αιώνα αρχαίο το εύρημα.

Ενώ αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι ακόμα και οι τότε αρχαίοι Έλληνες σχεδόν αδυνατούσαν να βγάλουν νόημα από το πανάρχαιο αυτό κείμενο, που τελικά κατάφεραν να μεταφράσουν στο Ισμήνιο της Θήβας, επίσης αρχαιότατο ιερό από τα πελασγικά κιόλας χρόνια. Σύμφωνα με ιστορικούς που πραγματοποίησαν αρχαιολογικές έρευνες στον Ισμήνιο λόφο:

«Η σημασία του Ισμηνίου είναι μεγάλη, γιατί αρχαίες πηγές από ένα ευρύ φάσμα χρονολογικών περιόδων μαρτυρούν τη συνεχιζόμενη χρήση του ως ενός από τα κύρια ιερά των αρχαίων Θηβών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο χώρος έχει τεράστια αρχιτεκτονική, λογοτεχνική και θρησκευτική σημασία από τη 2η π. Χ χιλιετία και έπειτα», όπως δήλωσε η κυρία Λάρσον, ερευνήτρια της ιστορίας της αρχαίας Βοιωτίας. Προσθέτοντας πως «Η εξερεύνηση του ιερού και της οδού που οδηγεί σε αυτόν από την πόλη μπορεί να αποκαλύψει σημαντικά αφιερώματα από την περίοδο της πιο έντονης δραστηριότητας του ιερού (από τον 7ο ως τον 4ο αιώνα π. Χ.), όταν λειτουργούσε ως ο κύριος ανταγωνιστής στον ελλαδικό χώρο του ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς».

Ακόμα και σήμερα συναντάμε χιλιάδες τοπωνύμια και θρύλους που αποδίδονται στην εκστρατεία του Ηρακλέως στις περιοχές της Δύσης.