Όλα τα όνειρα τα είδε ο Αρτεμίδωρος στα Ονειροκριτικά του…

Στον Όμηρο τα όνειρα αποτελούν μηνύματα των θεών προς τους ανθρώπους, αν και δεν επαληθεύονται πάντα. Είναι ανεξάρτητα από αυτόν που τα ονειρεύεται – και τα πρόσωπα που εμφανίζονται είναι είδωλα των πραγματικών ανθρώπων που φαίνεται να διαθέτουν μια υλική υπόσταση και αντικειμενική παρουσία.

Στην Οδύσσεια, ο «Δήμος των Ονείρων» τοποθετείται στον Κάτω Κόσμο (στην Κούφια Γη),  ενώ στον Ησίοδο τα όνειρα είναι παιδιά της Νύχτας –που γεννήθηκε από το Χάος– και είναι αδέλφια του Ύπνου, του Θανάτου, του στυγερού Μόρου και της μέλαινης Κήρας. Γενικά, για τους αρχαίους, τα όνειρα προέρχονται από χώρους σκοτεινούς, χθόνιους, είναι τα «μεγαλοπτέρυγα τέκνα της ποτνίας Χθονός  και ο ηγήτοράς τους είναι ο Ερμής…»

Κατά τον Πλάτωνα τα προφητικά όνειρα σχετίζονται με το «άλογον» (το δίχως λόγο) μέρος της ψυχής, και φυσιολογικά αντανακλώνται από την λεία και φωτεινή επιφάνεια του ήπατος (!), που λειτουργεί ως καθρέφτης!

Από τον Όμηρο ως τον Αριστοτέλη λογοτεχνικά οι λέξεις Φάντασμα, Είδωλον και Όνειρος (στο αρσενικό του), αναφέρονταν στις εικόνες των ονειρικών προσώπων αλλά και στην προσωποποίηση των ίδιων των ονείρων.

Σε όλη την αρχαία Ελλάδα υπήρχαν κρυφά τα «Ονειρομαντεία», που ήταν ειδικά ιερά μέρη στα οποία πήγαινες και κοιμόσουν και έβλεπες εκεί στο όνειρό σου τον χρησμό ή αυτό που ζητούσες να μάθεις.

Το πιο γνωστό από αυτά τα Ονειρομαντεία, βρισκόταν στους Δελφούς.

Όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα, λίγο πιο κάτω από την έπαυλη του Σικελιανού, πάνω στον δρόμο.

Έχει την μορφή ενός μεγάλου κούφιου Οφθαλμού, σκαλισμένου στον βράχο, όπου μπαίνεις μέσα στο μάτι αυτό, και, μέσα στην κόρη του, υπάρχει μία…μπανιέρα, στην οποία μπορείς να ξαπλώσεις και να κοιμηθείς (μέσα στο μάτι), και να πάρεις τους χρησμούς στο όνειρο που θα δεις καθώς θα κοιμάσαι εκεί μέσα…

Μια παλιά μου φωτογραφία του 1996, μνημονεύει την –ονειρική;– παρουσία μου εκεί :

Γενικά, η ονειρική παράδοση των αρχαίων Ελλήνων και των σοφών τους (αλλά και των Αιγυπτίων), συνήθως θεωρούσε ότι τα όνειρα είναι εξωτερικής προέλευσης.

(Σήμερα πλέον πιστεύεται η εσωτερική προέλευση των ονείρων, και αυτό είναι μια πεποίθηση που ακολουθεί ακριβώς την μεγάλη αλλαγή που έχει γίνει μέσα στους αιώνες – καθώς, πολλά ζητήματα που θεωρούνταν εξωτερικά, έγιναν εσωτερικά, σε μία γενική απόσυρση του ανθρώπου μέσα στον εαυτό του).  (Για παράδειγμα, κάποτε διαβάζαμε μόνο φωναχτά, τώρα πλέον διαβάζουμε…από μέσα μας. Κ.ά.)

Ο Δημόκριτος πίστευε ότι οι προβλέψεις των ονείρων (εκείνα τα προφητικά όνειρα) δεν ήταν «συμπτωματικές», αλλά απορροές και είδωλα που δεν εμποδίζονταν για να φτάσουν την ψυχή που κοιμάται, λόγω της ησυχίας και έλλειψης άλλων κινήσεων που θα μπορούσαν αλλιώς να παρεμβάλουν στην ώρα της εγρήγορσης.

Έτσι συμπεραίνουμε ότι και από αυτόν εννοείται ένας κόσμος ανεξάρτητος, αυτός των ονείρων, στον οποίο οι ταξιδιώτες μπορούν να κινηθούν όπως θέλουν διότι παρακάμπτεται ο θεσμός του Χρόνου…

Ο Δημόκριτος έβλεπε φάσματα, «Είδωλα», μέσα στο σκοτάδι των τύμβων όπου σύχναζε για να απομονωθεί από τον ορατό κόσμο, και συχνά υπέφερε από οπτικές παραισθήσεις, (ή και οράματα), ενώ ανάμεσα σε αυτές έβλεπε μελλοντικά γεγονότα τα οποία πλέον μπορούσε να προβλέψει με ακρίβεια.

Επίσης πίστευε ότι τα οράματα που βλέπει ο άνθρωπος στον ύπνο του, έχουν εξωτερική προέλευση  – και έλεγε ότι τα όνειρα είναι λιγότερο αξιόπιστα το φθινόπωρο, εξαιτίας των διαταραχών στον αέρα εκείνη την εποχή.

Έλεγε, επίσης, ότι αυτά που οι άνθρωποι ονομάζουν θεούς, δεν είναι παρά είδωλα, περιπλανώμενα φαντάσματα, διοράματα που εκπέμπονται από την φύση. Ο Δημόκριτος μιλούσε για φασματικά κατοπτρικά simulacra (εξομοιώσεις)…

Για περισσότερα γι’ αυτά, βλέπε στο βιβλίο μου Η Αλήθεια για τους Αρχαίους Έλληνες Φιλόσοφους. Στο μεγάλο κεφάλαιο για τον Δημόκριτο, και αλλού.

Απόκτησε το, από εδώ : https://www.strange-egnarts.com/books/the-truth-about-ancient-greek-philosophers/

Το γλωσσικό πεδίο του Ονείρου, από τον Όμηρο ως τον Αριστοτέλη, φιλοξενεί αρκετές αρχαίες λέξεις που φαίνεται να ξεχωρίζουν επίσης το Όνειρο σε πολλούς τύπους: ενύπνιον, όψις ενυπνίου, όναρ, όνειρον, όνειρος, ενδοεικών, ύπνος, είδωλο, φάντασμα, κ.ά..

(Το «Φάντασμα», στα Ελληνικά, είναι το προϊόν της Φαντασίας).

Ανάλογη ποικιλία τύπων παρατηρείται και στους αντίστοιχους ρηματικούς τύπους: όψιν οράν, όναρ επέστη, ενύπνιον ιδείν, όναρ ιδείν, ονειρώσσω, ενυπνιάζω, ονειροπολέω, ενδέω, κ.ά..

Για παράδειγμα, στον Όμηρο η λέξη «Όναρ» σημαίνει το συγκεκριμένο περιεχόμενο του ονείρου (π.χ. όναρ αλόγου, όναρ μάχης, όναρ θανάτου, κλπ, κλπ, σαν ένα καθρέφτισμα διαφορετικό της ξυπνητής πραγματικότητας), ενώ η λέξη «Όνειρος» –στο αρσενικό γένος– σχετίζεται με την εικόνα ενός προσώπου που εμφανίζεται στο ενύπνιο (π.χ. όνειρος Αριστοτέλη, όνειρος πατέρα, όνειρος ερωμένης, κλπ, σαν το «Διπλό» του εκάστοτε προσώπου, ή ένα φαντασματικό πρόσωπο).

Η χρήση του αρχαίου ρήματος «Ορώ» για τα όνειρα, τοποθετεί την εμπειρία του ονείρου στα φαινόμενα που σχετίζονται με την όραση : θεωρώντας ότι πρόκειται για καταστάσεις του υλικού κόσμου που μπορούν να οραθούν μόνο με τα μάτια της ψυχής, ενώ στην εγρήγορση παρακολουθούνται καταστάσεις με τα μάτια του σώματος…

Η χρήση του ρήματος «Επέστη» (το όνειρο), δηλώνει το όνειρο ως εμφάνιση έξωθεν, ως παρουσία και επίσκεψη – σαν κάτι που ταξιδεύει στον τόπο και ο ονειρευτής το συναντά και το βιώνει.

Ενώ, φυσικά, η λέξη «Ενύπνιον» συνδέει το όνειρο στενά με τον ύπνο…

Μεγάλη ειδική μελέτη απαιτεί το θρυλλικό έργο του Αρτεμίδωρου: Ονειροκριτικά.

Ο Αρτεμίδωρος Δαλδιανός (από την Δάλδη της Ιωνίας-Λυδίας – a.k.a. Ονειροκριτικός) ήταν ένας αρχαίος Έλληνας σοφός και μυστικιστής, που ήταν φημισμένος ερμηνευτής ονείρων. Έζησε κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα στην Έφεσο, στα Ελληνιστικά χρόνια.

Από τα διάφορα έργα του διασώθηκε μόνο το πρώτο, τα Ονειροκριτικά –που αποτελείται από πέντε βιβλία.

Ο Αρτεμίδωρος αρχικά είχε εκδόσει μόνο τα δύο πρώτα βιβλία (αφιερωμένα στον ρήτορα Κάσσιο Μάξιμο), στα οποία, έπειτα από κάποιες θεωρητικές επισημάνσεις, δίνει τις πιθανές ερμηνείες κάθε ονείρου, κατά την πορεία της ανθρώπινης ζωής από την γέννηση έως τον θάνατο.

Έπειτα παρουσίασε ένα τρίτο βιβλίο, με τον τίτλο Φιλάληθες ή Ενόδιον, όπου κάνει μία υπέροχη σημειολογία με κάποια φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους θέματα, που σχετίζονται με τον κόσμο των ονείρων και τα μυστικά του.

Αργότερα παρουσίασε ένα τέταρτο βιβλίο με φιλοσοφικούς ονειρολογικούς προβληματισμούς, και συγκεκριμένες υποδείξεις για την ερμηνεία των ονείρων.

Τέλος, το πέμπτο βιβλίο είναι μια συλλογή περίπου εκατό προφητικών ονείρων, τα οποία βγήκαν αληθινά.

(Τα δύο τελευταία βιβλία είναι αφιερωμένα στον γιό του, που ονομαζόταν επίσης Αρτεμίδωρος, και τον οποίο καταδεικνύει ως…τον ονειρικό συνώνυμο σωσία του…)

Το καταπληκτικό έργο του Αρτεμίδωρου, που ενέπνευσε τους λεγόμενους «Ονειροκρίτες» (μικρά λαϊκά βιβλία, από τότε μέχρι σήμερα, που, ενώ δεν έχουν άμεση σχέση με τα Ονειροκριτικά του Αρτεμίδωρου, χρησιμοποίησαν τον κώδικα των αντιστοιχιών στις ερμηνείες των ονείρων: του στυλ, αν δεις στο όνειρο το τάδε, σημαίνει το δείνα, συγκεκριμένα), ανήκει σε μια μεγαλύτερη παράδοση των αρχαίων Ελλήνων λογίων, κατά την οποία τα παράξενα οράματα των ονείρων θεωρούνταν προάγγελοι των μελλοντικών συμβάντων. Όλη η αρχαία Ελληνική γραμματεία, από τον Όμηρο και μετά, είναι γεμάτη από ονειρομαντικές αναφορές.

Για μένα, είναι πολύ αξιοσημείωτο και θαυμαστό το γεγονός ότι ο Αρτεμίδωρος συγκέντρωσε το υλικό του από τα…ταξίδια του. Όχι μόνο από τα ονειρικά του ταξίδια, αλλά και από τα πραγματικά του ταξίδια. Ταξιδεύοντας σε όλη την Ιωνία, στα νησιά, στην ηπειρωτική Ελλάδα, και στην σημερινή Ιταλία, ψάχνοντας παντού και ρωτώντας τους ανθρώπους για τα όνειρα που έβλεπαν, αναζητώντας τις θαυμαστές διηγήσεις. Το ίδιο έκανε και μέσα σε όλες τις παραδόσεις των περιοχών αυτών, διερευνώντας τες τοπικά και συλλέγοντας τα πάντα για τα όνειρα. Την συλλογή του αυτή την διακόσμησε και με δικά του παραδείγματα και με εξηγήσεις.

Ο Αρτεμίδωρος διαχωρίζει τα όνειρα σε τρία είδη:

Στα μη προφητικά, όπου η ψυχή απλώς θυμάται τα άγχη και τις αγωνίες, τις επιθυμίες και τις εντυπώσεις της ημέρας, τα οποία συνθετικά τα παρουσιάζει σε διοράματα.

Στα προφητικά, τα οποία προγνώσκουν το μέλλον. Από μικρές λεπτομέρειες τους που επαληθεύονται (αλλά που τα ξεχνάμε), και από σημαντικά γεγονότα που επαληθεύονται. (Προλαβαίνοντας τον J. W. Dunne στο An Experiment With Time, κατά 1.700 χρόνια)

Και, στα όνειρα που στέλνουν οι Θεοί στους ανθρώπους, τα οποία έχουν υπερβατική εξωτερική προέλευση, και συχνά είναι χρησμοδοτικά.

Ο Αρτεμίδωρος, μεταξύ πολλών άλλων που πρώτος επισημαίνει, λέει ότι για την σωστή ερμηνεία κάθε ονείρου είναι απαραίτητη η γνώση του χαρακτήρα (ακόμη και της φυσιογνωμικής του), του επαγγέλματος, αλλά και των συνηθειών του ανθρώπου που βλέπει το όνειρο. Κι έτσι οι σημασίες των ονείρων αποκτούν κάποια ιδιαίτερη λογική ερμηνείας ομοιοτήτων, και γίνεται η διαφοροποίηση της ερμηνείας των ονειρικών συμβόλων ανάλογα με το άτομο που τα οραματίζεται.

Επίσης, ο Αρτεμίδωρος θεωρούσε ότι μια ονειρική εικόνα μπορούσε να αποκωδικοποιηθεί και να ερμηνευτεί, συχνά με την ανάλυση της στις λέξεις από τις οποίες συντίθεται. Για παράδειγμα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έκανε την φημισμένη πολιορκία στην Τύρο, είδε ένα όνειρο με ένα Σάτυρο που χόρευε. Ο Αρτεμίδωρος αναλύοντας την λέξη “Σάτυρος” (αυτόν τον Κώδικα που στάλθηκε από το Ασυνείδητο) την αποκωδικοποίησε ως «Σα Τύρος», δηλαδή «δική σου η Τύρος» : εξηγώντας ότι προέβλεπε την μεγάλη πανηγυρική νίκη του Αλεξάνδρου…

Ο Φρόυντ (The Interpretation of Dreams) και ο Γιούνγκ (σε όλο του το έργο) επηρεάστηκαν πάρα πολύ από τον Αρτεμίδωρο.

Οι ιδέες του Φρόυντ σχετικά με τον «κανόνα των αντιθέτων» για τις επεξηγήσεις των ονείρων, για τον ονειρικό συμβολισμό, για το υποσυνείδητο που δημιουργεί λογοπαίγνια στα όνειρα, το οιδιπόδιο σύμπλεγμα, την τμηματοποίηση των ονείρων σε ξεχωριστά στοιχεία ως σύνθεση, και ανάλυση κάθε στοιχείου ξεχωριστά, και πάρα πολλά άλλα βασικά στοιχεία της ονειρικής ψυχολογίας, παρουσιάζονται για πρώτη φορά, πολύ πιο πριν, στο έργο του Αρτεμίδωρου.

Τον όρο Lucid Dream, και Lucid Dreaming, τον επινόησε και τον εισηγήθηκε για πρώτη φορά ο Dr Frederik Van Eeden, στην επιστημονική του εργασία του 1913, Α Study of Dreams.

O Αρτεμίδωρος, στα Ονειροκριτικά του, αναφέρει τους Ονειροναύτες, το συνειδητό ονείρεμα και την ονειρική πραγματικότητα, και τους Φωτεινούς Ονειρευτές, 1.700 χρόνια πριν από όλα αυτά…

-Από την βαθιά αρχαιότητα, τα όνειρα ανήκουν στο πεδίο του Παραφυσικού, στον αόρατο κρυφό κόσμο του Paranormal.

-Και πολλά από τα μεγάλα μυστικά των ονείρων τα γνώριζαν λεπτομερώς οι πιο ιδιαίτεροι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι.

-Και οι απανταχού (λίγοι και καλοί) Ονειροπόλοι.