Χερσόνησος του Άθωνος: Από «Άλσος της Αρτέμιδος» και «Άλσος των Μουσών» έγινε «Άγιον Όρος» και «περιβόλι της Παναγίας»!
Άθως είναι το τρίτο ανατολικότερο «πόδι» μιας τρίποδης χερσονήσου, στην ανατολική πλευρά της Μακεδονίας. Το παλαιό όνομα της Χερσονήσου του Άθωνος ήταν Ακτή. Οι αρχαιότεροι κάτοικοι του Άθωνα πιστεύεται ότι ήταν Πελασγοί. Σε αυτούς όμως κυριάρχησαν οι Χαλκιδείς άποικοι από την Εύβοια, που κατά πάσαν πιθανότητα, έδωσαν και το όνομά τους στην Χαλκιδική.
Στην δυτική αιχμή αυτής της χερσονήσου, στο πεδίο της Φλέγρας, διεξήχθη την εποχή πριν ο Θρύλος γίνει μύθος, η Γιγαντομαχία. Οι Θεοί με επικεφαλής τον Δία, εναντίον των Γιγάντων, των υιών του Ουρανού και της Γαίας. Σε αυτή την μεγάλη μάχη ο Γίγας Άθως, άρπαξε το υψηλότερο όρος της Θράκης και το εκσφενδόνησε εναντίον των Θεών. Αστόχησε όμως και έτσι δημιουργήθηκε το τρίτο πόδι της Χαλκιδικής, που έλαβε το όνομά του. Οι Γίγαντες είχαν τελικά την τύχη των Τιτάνων και οι Ολύμπιοι επέβαλαν την κυριαρχία τους στον κόσμο.
Σύμφωνα με την μυθολογία στην Κασσάνδρα κατεπλακώθη ο Εγκέλαδος από τους Θεούς του Ολύμπου, και προσπαθεί από καιρού εις καιρόν να απελευθερωθεί. Η προσπάθεια αυτή του Εγκελάδου δημιουργεί το φαινόμενο των σεισμών. Η Σιθωνία οφείλει το όνοµά της στον Σίθωνα, το γιο του Ποσειδώνος.
Τόπος ιερός λοιπόν η Χαλκιδική, το πεδίο της νίκης των Θεών. Στην κορυφή του Άθωνος κτίσθηκε ναός με το άγαλμα του Αθώου Διός, για το οποίο η παράδοση λέει πως είχε δύο τεράστια διαμάντια για μάτια που έλαμπαν το βράδυ. Όπως ελέγετο στην κορυφή του Άθωνος κατά την Αρχαιότητα υπήρχαν πολλοί βωμοί, οι οποίοι δεν βρέχονταν, γιατί τα σύννεφα σχηματίζονταν σε κατώτερα στρώματα. Θεοί που λατρεύονταν είναι: ο Ζευς Ομάλιος ή Φύξιος, ο Απόλλων, ο Διόνυσος, ο Ηρακλής, ο Τιτάνας Κρείος, ο Νηρέυς, η Αφροδίτη η Ουρανία, η Μορφώ, η Άρτεμις η Δρυμωναία, Αγραία και Ποτάμια, η Δήμητρα και άλλες πελασγικές και θρακικές Θεότητες. Αναφέρεται επίσης και η λειτουργία του μαντείου του Απόλλωνος. Ακόμη πιστεύετο ότι η σκιά του Άθωνος έφθανε μέχρι την Λήμνο, όπου κάλυπτε ένα άγαλμα στην πόλη Μύριννα. Ακόμη, η Σκιάθος χρωστά το όνομά της στον Άθωνα (Σκιά + Άθως).
Στον Άθω, λειτούργησαν Μυστήρια μεγίστου κάλλους. Οι μυημένοι στις αλήθειες των μυστηρίων απέβαλαν την όποια τάση για κάθε τι μη αρμονικό προς την φύση και ονομάζονταν «Αθώοι». Όρος που παρέμεινε να ισχύει και στην Δικαιοσύνη για κάποιον που δεν έχει κάνει δυαρμινική πράξη.
Ο Άθως ήταν ο ιερός τόπος που λατρεύθηκε η Δρυμωναία Άρτεμις
Στο Πάνθεον του ιερού αυτού χώρου δέσποζε ως κεντρική θεότητα, αυτή της Αρτέμιδος. Λόγω της αγρίας φύσεως και της πλουσίας πανίδος, λατρεύθηκε η Δρυμωναία Άρτεμις και ο Άθως έγινε ο ιερός τόπος της Θεάς. Η αδελφή του Απόλλωνος, είχε ως βασίλειό της την άγρια παρθένο φύση, που δεν είχε βεβηλωθεί από ανθρώπινο χέρι. Αυτή την μεταφορική έννοια έχει και η προσωνυμία της ως Αγνή και Παρθένος – προσωνυμίες στις οποίες αιώνες αργότερα απέδωσε το χριστιανικό δόγμα στην Παναγία για διαφορετικούς λόγους.
Η προστασία όμως της Θεάς δεν περιορίζεται μόνο στην Φύση. Επεκτείνεται και στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους νέους. Αυτοί της αφιερώνουν κατά την ημέρα των γάμων τους την ζώνη τους ή μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους. Η Άρτεμις είναι Θεά των τοκετών γι’ αυτό και την αποκαλούν Παιδοτρόφο, Εύλοχον, Ειλειθυίαν (για την ίδια φροντίδα και προστασία παρακαλείται και η Παναγία από γυναίκες που ευρίσκονται σε ενδιαφέρουσα). Η Θεά Άρτεμις είναι κατεξοχήν προστάτις των γυναικών που την επικαλούνται σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Φιλομείραξ ως νεαρά κορίτσια, Φιλοπάρθενος ως έφηβες, Ορσιλοχεία ως μητέρες και Λυτηρία την στιγμή του θανάτου τους.
Η Άρτεμις με άλλα λόγια, συμβολίζει την αιώνια παρθενία και ουδέποτε γέννησε ή υπέκυψε σε ερωτικά καλέσματα. Αφιερωμένη η περιοχή λοιπόν στην κεντρική θεότητα την ουρανία Αρτέμιδα, τα μυστήρια ετελούντο από τις ιέρειες Μούσες, αυτός ήταν και ο λόγος που απηγορευύετο ρητά η παρουσία του ανδρικού φύλου. Σε περίπτωση καταπατήσεως του αβάτου, οι παραβάτες τιμωρούντο με την ποινή του θανάτου.
Περίφημη υπήρξε και η πολίχνη Καρυαί (Καρυδιές) με το ονομαστό Ιερό της Καρύας Αρτέμιδος ή Καρυάτιδος, το οποίο όπως και τα άλλα εκεί Ιερά της Θεάς, αποτελούσε χώρο άβατο για τους άνδρες. Σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άνδρες, αλλά όχι για όλη την χερσόνησο, όπως συμβαίνει σήμερα, παρά μόνον γύρω από το ιερό. Στο ιερό κατοικούσαν μόνον γυναίκες, ιέρειες της θεάς, όπου και τελούσαν τα Μυστήρια της Αρτέμιδος από ανύπανδρες γυναίκες, όχι μόνο προς τιμήν της αλλά και προς τιμήν του Απόλλωνος και της Δάφνης.
Η επικράτηση του χριστιανισμού
Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η Παναγία και ο Άγιος Ιωάννης στον δρόμο τους προς την Κύπρο, έπεσαν σε θύελλα που τους ανάγκασε να πιάσουν λιμάνι 1000 χιλιόμετρα βορειοδυτικά, στο μέρος που είναι τώρα η μονή Ιβήρων. Από τότε αυτή έγινε η μοναχική, γλυκοφιλούσα βασίλισσα του Άθωνος και απηγορεύθη να πατήσει στην περιοχή άλλη γυναίκα. Η παράδοση αναφέρει ότι όταν η Παρθένος Μαρία βγήκε από την πορεία της όταν προσπαθούσε να πλεύσει προς την Κύπρο και έφθασε στο Άγιον Όρος, της άρεσε τόσο πολύ που προσευχήθηκε στο γιο της ότι θα πρέπει να της ανήκει και εκείνος συμφώνησε. Έτσι καθιερώθηκε να αποκαλείται «ο κήπος της μητέρας του Θεού», είναι αφιερωμένος στην δόξα της, και εκείνη μόνη εκπροσωπεί το φύλο στο Άγιο Όρος.
Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνος, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος». Από την πόλη του Άθωνος, Απολλωνία, πέρασε ο απόστολος Παύλος ενώ μετέβαινε από τους Φιλίππους στην Θεσσαλονίκη και από τότε χρονολογείται η διάδοση του χριστιανισμού στον Άθωνα.
Ο ιερομοναχός Γεράσιμος Σμυρνιωτάκης στο βιβλίο του «Το Άγιον Όρος», θα περιγράψει την όλη «μετάβαση» με τρόπο που συντομότερός του δεν θα μπορούσε ίσως να υπάρξει: «Ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου τᾦ 321μ.Χ ὑπῆρχον ἐν Ἄθῳ εἰδωλολάτραι. Καταπεσόντος δ΄εἶτα τοῦ ἀγάλματος τοῦ Διός, μετὰ μικρὸν καὶ τῶν ἐπιβωμείων αἱμάωτων καταπαυσάνων, ἐπέλαμψεν τὸ Χριστιανικὸν φῶς».
Ο Παρθενών της Ακροπόλεως της Αρτέμιδος άρχισε να βεβηλώνεται τον 6ο μ.Χ αιώνα. Μετετράπη σε φράγκικη εκκλησία το 1204 και με την τουρκοκρατία το 1456 σε τζαμί. Τα μοναστήρια κτίσθηκαν επάνω στα λείψανα αρχαίων ελληνικών ναών και μερικά από αυτά ενσωματώθηκαν στην δόμηση ή την διακόσμηση των μοναστηριών. Τέλος διατηρούνται σε πολλά σημεία μεγάλα τμήματα ερειπίων των αρχαίων τειχών.
Το νέο άβατον άρχισε να ισχύει από το 971 και όχι νωρίτερα, όταν την περιοχή καπηλεύθηκε ο χριστιανισμός για λογαριασμό της Παναγίας, οπότε το άβατον συνεχίσθηκε μεν, όμως για τις γυναίκες αυτήν την φορά δε, λες και έπρεπε να παρθεί… εκδίκηση. Συνειρμικά και αναμενόμενα τα όσα ακολουθούν, καίτοι η ανοικοδόμηση των εκκλησιών και των μοναστηριών άρχισε πολύ αργότερα, υπήρχε λόγος που έπρεπε η περιοχή να χαρακτηρισθεί ως άβατον νωρίτερα, ώστε να προετοιμασθεί γι’ αυτό που θα ακολουθούσε. Αυτό που ακολούθησε είναι: από «Άλσος της Αρτέμιδος» και «Άλσος των Μουσών», μετονομάσθη σε «Άγιον Όρος» από τον Κωνσταντίνο Θ’ τον Μονομάχο (1042-1054) και «περιβόλι της Παναγίας», οπότε τότε άρχισε και το κτίσιμο των μοναστηριών.
Έτσι τις έννοιες της Αρτεμιδικής Αγνείας και Παρθενίας καπηλεύθηκε ο χριστιανισμός, με το κακέκτυπο της Παναγίας να αντικαθιστά μετά την «πτώση» των Θεών την προαιώνια Αειπάρθενο Αρτέμιδα. Στον Άθωνα λαθροβιεί το χριστιανικό κακέκτυπο της Αειπαρθένου Αρτέμιδος, η φιγούρα της «αειπαρθένου Μαρίας», με την παρασιτική χριστιανική θεολογία να χρησιμοποιεί το σώμα του άτυχου Γίγαντα ως ξενιστή.
[Βιβλιογραφία Jean Richepin, Ἑλληνικὴ Μυθολογία, Ἐκδ. Αὐλός, Wikipedia, Ιάσωνας Σχίζας, afipnisis]
Η Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος
Η παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου καταλαμβάνει εξωτερικά το άνω τμήμα της κυρίας όψεως της τραπέζης της Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Ορος και, όπως και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτιρίου, χρονολογείται στην περίοδο 1535 – 1541. Ο ζωγράφος, που μάλλον ταυτίζεται με τον περίφημο Θεοφάνη τον Κρήτα, παρουσιάζει στο αριστερό μέρος της συνθέσεως τον αρχάγγελο Γαβριήλ και στο δεξιό την Παναγία. Ακόμα δεξιότερα, την Θεά Αρτέμιδα να αποχωρεί κρατώντας ένα αδράχτι, από το οποίο φεύγει ένα κόκκινο νήμα, που καταλήγει τυλιγμένο στο δεξί χέρι της Παναγίας.
Στην κορυφή της συνθέσεως ευρίσκεται εντοιχισμένη μία μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται ένα τεράστιο αυτί εντός πλαισίου, επάνω από το οποίο υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ.
Από τους χαρακτήρες εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πλάκα ανήκει στην κλασική ελληνική περίοδο και χρονολογείται στον Ε΄ – Δ΄ π.Χ. αιώνα.
Η τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας στο συγκεκριμένο σημείο ως αφιέρωμα κάποιας Νεβρίδος στην αρχαία Αρτέμιδα αποτελεί αντικείμενο ενός ενδιαφέροντος άρθρου που υπογράφει ο Ραφαήλ Λεβαντόφσκι. Στο άρθρο του ο Πολωνός ιστορικός τέχνης και ελληνιστής υποστηρίζει ότι η ενσωμάτωση της αναθηματικής πλάκας στο κέντρο του εικονογραφικού προγράμματος του Ευαγγελισμού δεν εξυπηρετεί μόνον διακοσμητικούς λόγους, αλλά σχετίζεται με την ερμηνεία του Ευαγγελισμού όπως παραδίδεται στις Απόκρυφες Γραφές, καθώς και με την αγιορείτικη παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι αρχαιοελληνικές θεότητες παρέδωσαν στην… Παναγία τον τόπο που έμελλε να γίνει το Περιβόλι Της.
Μεγάλο μέρος της μελέτης του αφιερώνει ο Λεβαντόφσκι στα χαρακτηριστικά της Αρτέμιδος όπως διαμορφώνονται στην εξέλιξή της ως την ομηρική εποχή, κατά την οποία η θεά «ρυθμίζει την αγνότητα του πρωτογόνου βίου, όπου η μητρότητα συνδυάζεται με την γονιμότητα αλλά όχι και με τον έρωτα». Πρόκειται για αντίφαση που «παρουσιάζεται κυρίως στις αντιθέσεις, π.χ. παρθενία-μητρότητα», παρατηρεί ο συγγραφέας. Παραπέμπει στον Γάλλο φιλόσοφο και ιστορικό Πιέρ Γκριμάλ, ο οποίος παρατηρεί «μια ιδιοτυπία στην λατρεία της Αρτέμιδος: στην παρθένο θεά απευθύνοντο για να ζητήσουν βοήθεια κατά τον τοκετό», αφού μπορούσε να φανεί και κακότροπη, οπότε «οπλισμένη με τόξο, έριχνε ένα βέλος στην ετοιμόγεννη, δίνοντάς της αιφνίδιο θάνατο».
Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε», καταλήγει ο Λεβαντόφσκι, «ότι η Άρτεμις με την αντίθεση παρθενίας-μητρότητος αποτελεί μία προεισαγωγική μορφή της χριστιανικής παρθένου που θα γεννήσει τον υιό του Θεού. Στην ουσία ο ζωγράφος της τραπέζης της Λαύρας, αν και είναι αδύνατον να αποδείξει κάποιος ότι ενσυνείδητα είχε τοποθετήσει στην συγκεκριμένη θέση την αφιερωματική πλάκα της Αρτέμιδος, στην οποία υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή «ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ», συγκέντρωσε στην σύνθεση αυτήν τα κοινά στοιχεία της Θεάς Αρτέμιδος και της χριστιανικής Θεοτόκου. [Η Καθημερινή, Αρχείο Πολιτισμού 25.03.2006, «Ευαγγελισμός και προχριστιανική αρχαιότητα»]
Κτίσθηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας στα λείψανα Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος;
Είναι η – εντοιχισμένη στην τοιχοποιία της μονής – μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται το τεράστιο αυτί και η επιγραφή «ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ», απομεινάρι από δομικά στοιχεία του Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος; Κτίσθηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας στα λείψανα Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος;
Δοθείσης της παραδοχής του αβάτου που ισχύει για την Αρχαιολογική Υπηρεσία στην Χερσόνησο του Άθω, απάντηση στο παραπάνω ερώτημα καλείται να δώσει η «Αρχαιολογική Γεωδαισία».
«Αρχαιολογική Γεωδαισία» είναι ο κλάδος των μαθηματικών, της χαρτογραφίας και της αρχαιολογίας που ασχολείται με την μελέτη χωρικών αρχαιολογικών σχέσεων, δηλαδή σχέσεων μεταξύ χωροταξικών σχημάτων μνημείων του παρελθόντος, όπως αυτά εκτείνονται και κατανέμονται στον γεωγραφικό χώρο βάσει της γεωγραφικής τους θέσεως από το Παγκόσμιο Σύστημα Στιγματοθετήσεως, ή Θεσιθεσίας, και έχουν ιδιότητες όπως οι επιφάνειες οι γραμμές και τα σημεία. Κυριολεκτικά η Αρχαιολογική Γεωδαισία είναι η «μελέτη των αρχαίων μνημείων βάσει της προβολής της γεωγραφικής τους θέσεως σε Μερκατορική χαρτογραφική προβολή της Γης». Ως αυτόνομη επιστήμη περιλαμβάνει την δική της μεθοδολογία και εξειδικευμένες τεχνικές των κλάδων της χαρτογραφίας και των μαθηματικών, που ασχολείται με την μελέτη χωρικών σχέσεων των μνημείων του παρελθόντος. Λόγω των αμέσων πρακτικών της εφαρμογών, αντικείμενο της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας είναι η συγκέντρωση και παραγωγή πολιτισμικής πληροφορήσεως, καθώς και ο εντοπισμός γεωγραφικών θέσεων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος με σκοπό την συστηματική ανασκαφή. Ως συστηματική ανασκαφή νοείται εν προκειμένω η επιστημονική μέθοδος και διαδικασία διερευνήσεως, αποκαλύψεως και καταγραφής κινητών και ακινήτων μνημείων που διατηρούνται κάτω από επιχώσεις, η οποία προγραμματίζεται με μαθηματικά/χαρτογραφικά/γεωδαισιακά κριτήρια και κυρίως αποσκοπεί στην αποκάλυψη αρχαιολογικών μνημείων δια των πιθανολογουμένων ευρημάτων από την προηγηθείσα μελέτη χωρικών γεωδαισιακών σχέσεων, μεταξύ μνημείων του παρελθόντος των οποίων η γεωγραφική θέση είναι γνωστή. Οι γεωδαισιακές σχέσεις μεταξύ των μνημείων που κυρίως ενδιαφέρουν είναι, της λοξοδρομικής ευθείας συνδέσεως και του τριγωνισμού λοξοδρομιών μεταξύ των θέσεων σε Μερκατορική προβολή.
[Πρώιμη εφαρμογή της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας δημοσιεύθηκε στις 13/11/2014 στην επίσημη σελίδα της Καναδικής Διαστημικής Υπηρεσίας (Canadian Space Agency). Ένας 15χρονος Καναδός από το Κεμπέκ ανεκάλυψε μία χαμένη πολιτεία των Μάγια εφαρμόζοντας την γεωδαιτική θεωρία του που θέλει τον πολιτισμό αυτόν να επιλέγει την τοποθεσία όπου θα οικοδομήσει τις πόλεις του με βάση το σχήμα των αστερισμών όπως οι αυτοί αποτυπώνονται γεωδαιτικά στον χάρτη, σε έναν συσχετισμό που ουδείς επιστήμονας είχε σκεφτεί μέχρι σήμερα. Το δημοσίευμα στην σελίδα της Καναδικής Διαστημικής Υπηρεσίας, εδώ]
Κριτήριο για την ταυτοποίηση μιας γεωγραφικής θέσεως ως «σημείο – στόχος συστηματικής ανασκαφής» είναι, να αποτελεί σημείο αναφοράς με τρία (3) τουλάχιστον γνωστά μνημεία – τρία μνημεία των οποίων η γεωγραφική θέση επάνω στον χάρτη είναι προσδιορισμένη με ακρίβεια. Οι μετρήσεις πραγματοποιούνται από την Google Maps, ενώ ο σχεδιασμός και η απεικόνιση των γεωδαιτικών δομών γίνεται με χρήση ειδικού χαρτογραφικού λογισμικού που επιτρέπει τον σχεδιασμό περιπλόκων γεωδαισιακών δομών.
– Η γραμμή που ενώνει το ιερό της Δρυμωναίας Αρτέμιδος στο Άλσος της Αρτέμιδος (σήμερα μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος) με το ιερό του Απόλλωνος Δειραδιώτη στο Άργος, διέρχεται ακριβώς από το ιερό & μαντείο Απόλλωνος Πτώου στο Ακραίφνιο Βοιωτίας. Η γραμμή είναι 316.225,09 μ..
– Ισοσκελές είναι το τρίγωνο με κορυφή το ναό του Απόλλωνος Παγασίτη στις Νέες Παγασές Βόλου, και ίσα σκέλη έως (α) το ναό του Δαφναίου Απόλλωνος (σήμερα μονή Δαφνίου στο Χαϊδάρι) (157.047,48 μ.) και (β) το ιερό της Δρυμωναίας Αρτέμιδος στο Άλσος της Αρτέμιδος (σήμερα μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος) (157.045,09 μ.).
Άθως είναι το τρίτο ανατολικότερο «πόδι» μιας τρίποδης χερσονήσου, στην ανατολική πλευρά της Μακεδονίας. Το παλαιό όνομα της Χερσονήσου του Άθωνος ήταν Ακτή. Οι αρχαιότεροι κάτοικοι του Άθωνα πιστεύεται ότι ήταν Πελασγοί. Σε αυτούς όμως κυριάρχησαν οι Χαλκιδείς άποικοι από την Εύβοια, που κατά πάσαν πιθανότητα, έδωσαν και το όνομά τους στην Χαλκιδική.
Στην δυτική αιχμή αυτής της χερσονήσου, στο πεδίο της Φλέγρας, διεξήχθη την εποχή πριν ο Θρύλος γίνει μύθος, η Γιγαντομαχία. Οι Θεοί με επικεφαλής τον Δία, εναντίον των Γιγάντων, των υιών του Ουρανού και της Γαίας. Σε αυτή την μεγάλη μάχη ο Γίγας Άθως, άρπαξε το υψηλότερο όρος της Θράκης και το εκσφενδόνησε εναντίον των Θεών. Αστόχησε όμως και έτσι δημιουργήθηκε το τρίτο πόδι της Χαλκιδικής, που έλαβε το όνομά του. Οι Γίγαντες είχαν τελικά την τύχη των Τιτάνων και οι Ολύμπιοι επέβαλαν την κυριαρχία τους στον κόσμο.
Σύμφωνα με την μυθολογία στην Κασσάνδρα κατεπλακώθη ο Εγκέλαδος από τους Θεούς του Ολύμπου, και προσπαθεί από καιρού εις καιρόν να απελευθερωθεί. Η προσπάθεια αυτή του Εγκελάδου δημιουργεί το φαινόμενο των σεισμών. Η Σιθωνία οφείλει το όνοµά της στον Σίθωνα, το γιο του Ποσειδώνος.
Τόπος ιερός λοιπόν η Χαλκιδική, το πεδίο της νίκης των Θεών. Στην κορυφή του Άθωνος κτίσθηκε ναός με το άγαλμα του Αθώου Διός, για το οποίο η παράδοση λέει πως είχε δύο τεράστια διαμάντια για μάτια που έλαμπαν το βράδυ. Όπως ελέγετο στην κορυφή του Άθωνος κατά την Αρχαιότητα υπήρχαν πολλοί βωμοί, οι οποίοι δεν βρέχονταν, γιατί τα σύννεφα σχηματίζονταν σε κατώτερα στρώματα. Θεοί που λατρεύονταν είναι: ο Ζευς Ομάλιος ή Φύξιος, ο Απόλλων, ο Διόνυσος, ο Ηρακλής, ο Τιτάνας Κρείος, ο Νηρέυς, η Αφροδίτη η Ουρανία, η Μορφώ, η Άρτεμις η Δρυμωναία, Αγραία και Ποτάμια, η Δήμητρα και άλλες πελασγικές και θρακικές Θεότητες. Αναφέρεται επίσης και η λειτουργία του μαντείου του Απόλλωνος. Ακόμη πιστεύετο ότι η σκιά του Άθωνος έφθανε μέχρι την Λήμνο, όπου κάλυπτε ένα άγαλμα στην πόλη Μύριννα. Ακόμη, η Σκιάθος χρωστά το όνομά της στον Άθωνα (Σκιά + Άθως).
Στον Άθω, λειτούργησαν Μυστήρια μεγίστου κάλλους. Οι μυημένοι στις αλήθειες των μυστηρίων απέβαλαν την όποια τάση για κάθε τι μη αρμονικό προς την φύση και ονομάζονταν «Αθώοι». Όρος που παρέμεινε να ισχύει και στην Δικαιοσύνη για κάποιον που δεν έχει κάνει δυαρμινική πράξη.
Ο Άθως ήταν ο ιερός τόπος που λατρεύθηκε η Δρυμωναία Άρτεμις
Στο Πάνθεον του ιερού αυτού χώρου δέσποζε ως κεντρική θεότητα, αυτή της Αρτέμιδος. Λόγω της αγρίας φύσεως και της πλουσίας πανίδος, λατρεύθηκε η Δρυμωναία Άρτεμις και ο Άθως έγινε ο ιερός τόπος της Θεάς. Η αδελφή του Απόλλωνος, είχε ως βασίλειό της την άγρια παρθένο φύση, που δεν είχε βεβηλωθεί από ανθρώπινο χέρι. Αυτή την μεταφορική έννοια έχει και η προσωνυμία της ως Αγνή και Παρθένος – προσωνυμίες στις οποίες αιώνες αργότερα απέδωσε το χριστιανικό δόγμα στην Παναγία για διαφορετικούς λόγους.
Η προστασία όμως της Θεάς δεν περιορίζεται μόνο στην Φύση. Επεκτείνεται και στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους νέους. Αυτοί της αφιερώνουν κατά την ημέρα των γάμων τους την ζώνη τους ή μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους. Η Άρτεμις είναι Θεά των τοκετών γι’ αυτό και την αποκαλούν Παιδοτρόφο, Εύλοχον, Ειλειθυίαν (για την ίδια φροντίδα και προστασία παρακαλείται και η Παναγία από γυναίκες που ευρίσκονται σε ενδιαφέρουσα). Η Θεά Άρτεμις είναι κατεξοχήν προστάτις των γυναικών που την επικαλούνται σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Φιλομείραξ ως νεαρά κορίτσια, Φιλοπάρθενος ως έφηβες, Ορσιλοχεία ως μητέρες και Λυτηρία την στιγμή του θανάτου τους.
Η Άρτεμις με άλλα λόγια, συμβολίζει την αιώνια παρθενία και ουδέποτε γέννησε ή υπέκυψε σε ερωτικά καλέσματα. Αφιερωμένη η περιοχή λοιπόν στην κεντρική θεότητα την ουρανία Αρτέμιδα, τα μυστήρια ετελούντο από τις ιέρειες Μούσες, αυτός ήταν και ο λόγος που απηγορευύετο ρητά η παρουσία του ανδρικού φύλου. Σε περίπτωση καταπατήσεως του αβάτου, οι παραβάτες τιμωρούντο με την ποινή του θανάτου.
Περίφημη υπήρξε και η πολίχνη Καρυαί (Καρυδιές) με το ονομαστό Ιερό της Καρύας Αρτέμιδος ή Καρυάτιδος, το οποίο όπως και τα άλλα εκεί Ιερά της Θεάς, αποτελούσε χώρο άβατο για τους άνδρες. Σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άνδρες, αλλά όχι για όλη την χερσόνησο, όπως συμβαίνει σήμερα, παρά μόνον γύρω από το ιερό. Στο ιερό κατοικούσαν μόνον γυναίκες, ιέρειες της θεάς, όπου και τελούσαν τα Μυστήρια της Αρτέμιδος από ανύπανδρες γυναίκες, όχι μόνο προς τιμήν της αλλά και προς τιμήν του Απόλλωνος και της Δάφνης.
Η επικράτηση του χριστιανισμού
Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η Παναγία και ο Άγιος Ιωάννης στον δρόμο τους προς την Κύπρο, έπεσαν σε θύελλα που τους ανάγκασε να πιάσουν λιμάνι 1000 χιλιόμετρα βορειοδυτικά, στο μέρος που είναι τώρα η μονή Ιβήρων. Από τότε αυτή έγινε η μοναχική, γλυκοφιλούσα βασίλισσα του Άθωνος και απηγορεύθη να πατήσει στην περιοχή άλλη γυναίκα. Η παράδοση αναφέρει ότι όταν η Παρθένος Μαρία βγήκε από την πορεία της όταν προσπαθούσε να πλεύσει προς την Κύπρο και έφθασε στο Άγιον Όρος, της άρεσε τόσο πολύ που προσευχήθηκε στο γιο της ότι θα πρέπει να της ανήκει και εκείνος συμφώνησε. Έτσι καθιερώθηκε να αποκαλείται «ο κήπος της μητέρας του Θεού», είναι αφιερωμένος στην δόξα της, και εκείνη μόνη εκπροσωπεί το φύλο στο Άγιο Όρος.
Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνος, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος». Από την πόλη του Άθωνος, Απολλωνία, πέρασε ο απόστολος Παύλος ενώ μετέβαινε από τους Φιλίππους στην Θεσσαλονίκη και από τότε χρονολογείται η διάδοση του χριστιανισμού στον Άθωνα.
Ο ιερομοναχός Γεράσιμος Σμυρνιωτάκης στο βιβλίο του «Το Άγιον Όρος», θα περιγράψει την όλη «μετάβαση» με τρόπο που συντομότερός του δεν θα μπορούσε ίσως να υπάρξει: «Ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου τᾦ 321μ.Χ ὑπῆρχον ἐν Ἄθῳ εἰδωλολάτραι. Καταπεσόντος δ΄εἶτα τοῦ ἀγάλματος τοῦ Διός, μετὰ μικρὸν καὶ τῶν ἐπιβωμείων αἱμάωτων καταπαυσάνων, ἐπέλαμψεν τὸ Χριστιανικὸν φῶς».
Ο Παρθενών της Ακροπόλεως της Αρτέμιδος άρχισε να βεβηλώνεται τον 6ο μ.Χ αιώνα. Μετετράπη σε φράγκικη εκκλησία το 1204 και με την τουρκοκρατία το 1456 σε τζαμί. Τα μοναστήρια κτίσθηκαν επάνω στα λείψανα αρχαίων ελληνικών ναών και μερικά από αυτά ενσωματώθηκαν στην δόμηση ή την διακόσμηση των μοναστηριών. Τέλος διατηρούνται σε πολλά σημεία μεγάλα τμήματα ερειπίων των αρχαίων τειχών.
Το νέο άβατον άρχισε να ισχύει από το 971 και όχι νωρίτερα, όταν την περιοχή καπηλεύθηκε ο χριστιανισμός για λογαριασμό της Παναγίας, οπότε το άβατον συνεχίσθηκε μεν, όμως για τις γυναίκες αυτήν την φορά δε, λες και έπρεπε να παρθεί… εκδίκηση. Συνειρμικά και αναμενόμενα τα όσα ακολουθούν, καίτοι η ανοικοδόμηση των εκκλησιών και των μοναστηριών άρχισε πολύ αργότερα, υπήρχε λόγος που έπρεπε η περιοχή να χαρακτηρισθεί ως άβατον νωρίτερα, ώστε να προετοιμασθεί γι’ αυτό που θα ακολουθούσε. Αυτό που ακολούθησε είναι: από «Άλσος της Αρτέμιδος» και «Άλσος των Μουσών», μετονομάσθη σε «Άγιον Όρος» από τον Κωνσταντίνο Θ’ τον Μονομάχο (1042-1054) και «περιβόλι της Παναγίας», οπότε τότε άρχισε και το κτίσιμο των μοναστηριών.
Έτσι τις έννοιες της Αρτεμιδικής Αγνείας και Παρθενίας καπηλεύθηκε ο χριστιανισμός, με το κακέκτυπο της Παναγίας να αντικαθιστά μετά την «πτώση» των Θεών την προαιώνια Αειπάρθενο Αρτέμιδα. Στον Άθωνα λαθροβιεί το χριστιανικό κακέκτυπο της Αειπαρθένου Αρτέμιδος, η φιγούρα της «αειπαρθένου Μαρίας», με την παρασιτική χριστιανική θεολογία να χρησιμοποιεί το σώμα του άτυχου Γίγαντα ως ξενιστή.
[Βιβλιογραφία Jean Richepin, Ἑλληνικὴ Μυθολογία, Ἐκδ. Αὐλός, Wikipedia, Ιάσωνας Σχίζας, afipnisis]
Η Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος
Η παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου καταλαμβάνει εξωτερικά το άνω τμήμα της κυρίας όψεως της τραπέζης της Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Ορος και, όπως και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτιρίου, χρονολογείται στην περίοδο 1535 – 1541. Ο ζωγράφος, που μάλλον ταυτίζεται με τον περίφημο Θεοφάνη τον Κρήτα, παρουσιάζει στο αριστερό μέρος της συνθέσεως τον αρχάγγελο Γαβριήλ και στο δεξιό την Παναγία. Ακόμα δεξιότερα, την Θεά Αρτέμιδα να αποχωρεί κρατώντας ένα αδράχτι, από το οποίο φεύγει ένα κόκκινο νήμα, που καταλήγει τυλιγμένο στο δεξί χέρι της Παναγίας.
Στην κορυφή της συνθέσεως ευρίσκεται εντοιχισμένη μία μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται ένα τεράστιο αυτί εντός πλαισίου, επάνω από το οποίο υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ.
Από τους χαρακτήρες εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πλάκα ανήκει στην κλασική ελληνική περίοδο και χρονολογείται στον Ε΄ – Δ΄ π.Χ. αιώνα.
Η τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας στο συγκεκριμένο σημείο ως αφιέρωμα κάποιας Νεβρίδος στην αρχαία Αρτέμιδα αποτελεί αντικείμενο ενός ενδιαφέροντος άρθρου που υπογράφει ο Ραφαήλ Λεβαντόφσκι. Στο άρθρο του ο Πολωνός ιστορικός τέχνης και ελληνιστής υποστηρίζει ότι η ενσωμάτωση της αναθηματικής πλάκας στο κέντρο του εικονογραφικού προγράμματος του Ευαγγελισμού δεν εξυπηρετεί μόνον διακοσμητικούς λόγους, αλλά σχετίζεται με την ερμηνεία του Ευαγγελισμού όπως παραδίδεται στις Απόκρυφες Γραφές, καθώς και με την αγιορείτικη παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι αρχαιοελληνικές θεότητες παρέδωσαν στην… Παναγία τον τόπο που έμελλε να γίνει το Περιβόλι Της.
Μεγάλο μέρος της μελέτης του αφιερώνει ο Λεβαντόφσκι στα χαρακτηριστικά της Αρτέμιδος όπως διαμορφώνονται στην εξέλιξή της ως την ομηρική εποχή, κατά την οποία η θεά «ρυθμίζει την αγνότητα του πρωτογόνου βίου, όπου η μητρότητα συνδυάζεται με την γονιμότητα αλλά όχι και με τον έρωτα». Πρόκειται για αντίφαση που «παρουσιάζεται κυρίως στις αντιθέσεις, π.χ. παρθενία-μητρότητα», παρατηρεί ο συγγραφέας. Παραπέμπει στον Γάλλο φιλόσοφο και ιστορικό Πιέρ Γκριμάλ, ο οποίος παρατηρεί «μια ιδιοτυπία στην λατρεία της Αρτέμιδος: στην παρθένο θεά απευθύνοντο για να ζητήσουν βοήθεια κατά τον τοκετό», αφού μπορούσε να φανεί και κακότροπη, οπότε «οπλισμένη με τόξο, έριχνε ένα βέλος στην ετοιμόγεννη, δίνοντάς της αιφνίδιο θάνατο».
Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε», καταλήγει ο Λεβαντόφσκι, «ότι η Άρτεμις με την αντίθεση παρθενίας-μητρότητος αποτελεί μία προεισαγωγική μορφή της χριστιανικής παρθένου που θα γεννήσει τον υιό του Θεού. Στην ουσία ο ζωγράφος της τραπέζης της Λαύρας, αν και είναι αδύνατον να αποδείξει κάποιος ότι ενσυνείδητα είχε τοποθετήσει στην συγκεκριμένη θέση την αφιερωματική πλάκα της Αρτέμιδος, στην οποία υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή «ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ», συγκέντρωσε στην σύνθεση αυτήν τα κοινά στοιχεία της Θεάς Αρτέμιδος και της χριστιανικής Θεοτόκου. [Η Καθημερινή, Αρχείο Πολιτισμού 25.03.2006, «Ευαγγελισμός και προχριστιανική αρχαιότητα»]
Κτίσθηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας στα λείψανα Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος;
Είναι η – εντοιχισμένη στην τοιχοποιία της μονής – μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται το τεράστιο αυτί και η επιγραφή «ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ», απομεινάρι από δομικά στοιχεία του Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος; Κτίσθηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας στα λείψανα Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος;
Δοθείσης της παραδοχής του αβάτου που ισχύει για την Αρχαιολογική Υπηρεσία στην Χερσόνησο του Άθω, απάντηση στο παραπάνω ερώτημα καλείται να δώσει η «Αρχαιολογική Γεωδαισία».
«Αρχαιολογική Γεωδαισία» είναι ο κλάδος των μαθηματικών, της χαρτογραφίας και της αρχαιολογίας που ασχολείται με την μελέτη χωρικών αρχαιολογικών σχέσεων, δηλαδή σχέσεων μεταξύ χωροταξικών σχημάτων μνημείων του παρελθόντος, όπως αυτά εκτείνονται και κατανέμονται στον γεωγραφικό χώρο βάσει της γεωγραφικής τους θέσεως από το Παγκόσμιο Σύστημα Στιγματοθετήσεως, ή Θεσιθεσίας, και έχουν ιδιότητες όπως οι επιφάνειες οι γραμμές και τα σημεία. Κυριολεκτικά η Αρχαιολογική Γεωδαισία είναι η «μελέτη των αρχαίων μνημείων βάσει της προβολής της γεωγραφικής τους θέσεως σε Μερκατορική χαρτογραφική προβολή της Γης». Ως αυτόνομη επιστήμη περιλαμβάνει την δική της μεθοδολογία και εξειδικευμένες τεχνικές των κλάδων της χαρτογραφίας και των μαθηματικών, που ασχολείται με την μελέτη χωρικών σχέσεων των μνημείων του παρελθόντος. Λόγω των αμέσων πρακτικών της εφαρμογών, αντικείμενο της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας είναι η συγκέντρωση και παραγωγή πολιτισμικής πληροφορήσεως, καθώς και ο εντοπισμός γεωγραφικών θέσεων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος με σκοπό την συστηματική ανασκαφή. Ως συστηματική ανασκαφή νοείται εν προκειμένω η επιστημονική μέθοδος και διαδικασία διερευνήσεως, αποκαλύψεως και καταγραφής κινητών και ακινήτων μνημείων που διατηρούνται κάτω από επιχώσεις, η οποία προγραμματίζεται με μαθηματικά/χαρτογραφικά/γεωδαισιακά κριτήρια και κυρίως αποσκοπεί στην αποκάλυψη αρχαιολογικών μνημείων δια των πιθανολογουμένων ευρημάτων από την προηγηθείσα μελέτη χωρικών γεωδαισιακών σχέσεων, μεταξύ μνημείων του παρελθόντος των οποίων η γεωγραφική θέση είναι γνωστή. Οι γεωδαισιακές σχέσεις μεταξύ των μνημείων που κυρίως ενδιαφέρουν είναι, της λοξοδρομικής ευθείας συνδέσεως και του τριγωνισμού λοξοδρομιών μεταξύ των θέσεων σε Μερκατορική προβολή.
[Πρώιμη εφαρμογή της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας δημοσιεύθηκε στις 13/11/2014 στην επίσημη σελίδα της Καναδικής Διαστημικής Υπηρεσίας (Canadian Space Agency). Ένας 15χρονος Καναδός από το Κεμπέκ ανεκάλυψε μία χαμένη πολιτεία των Μάγια εφαρμόζοντας την γεωδαιτική θεωρία του που θέλει τον πολιτισμό αυτόν να επιλέγει την τοποθεσία όπου θα οικοδομήσει τις πόλεις του με βάση το σχήμα των αστερισμών όπως οι αυτοί αποτυπώνονται γεωδαιτικά στον χάρτη, σε έναν συσχετισμό που ουδείς επιστήμονας είχε σκεφτεί μέχρι σήμερα. Το δημοσίευμα στην σελίδα της Καναδικής Διαστημικής Υπηρεσίας, εδώ]
Κριτήριο για την ταυτοποίηση μιας γεωγραφικής θέσεως ως «σημείο – στόχος συστηματικής ανασκαφής» είναι, να αποτελεί σημείο αναφοράς με τρία (3) τουλάχιστον γνωστά μνημεία – τρία μνημεία των οποίων η γεωγραφική θέση επάνω στον χάρτη είναι προσδιορισμένη με ακρίβεια. Οι μετρήσεις πραγματοποιούνται από την Google Maps, ενώ ο σχεδιασμός και η απεικόνιση των γεωδαιτικών δομών γίνεται με χρήση ειδικού χαρτογραφικού λογισμικού που επιτρέπει τον σχεδιασμό περιπλόκων γεωδαισιακών δομών.
– Η γραμμή που ενώνει το ιερό της Δρυμωναίας Αρτέμιδος στο Άλσος της Αρτέμιδος (σήμερα μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος) με το ιερό του Απόλλωνος Δειραδιώτη στο Άργος, διέρχεται ακριβώς από το ιερό & μαντείο Απόλλωνος Πτώου στο Ακραίφνιο Βοιωτίας. Η γραμμή είναι 316.225,09 μ..
– Ισοσκελές είναι το τρίγωνο με κορυφή το ναό του Απόλλωνος Παγασίτη στις Νέες Παγασές Βόλου, και ίσα σκέλη έως (α) το ναό του Δαφναίου Απόλλωνος (σήμερα μονή Δαφνίου στο Χαϊδάρι) (157.047,48 μ.) και (β) το ιερό της Δρυμωναίας Αρτέμιδος στο Άλσος της Αρτέμιδος (σήμερα μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος) (157.045,09 μ.).
0 Σχόλια: