Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη ενός αρχαίου λιμναίου πολιτισμού και μια τεράστια νεκρόπολη χρονολογημένη πριν από 8000 χρόνια ήρθε στο φως από μια αρχαιολογική ανασκαφή στην περιοχή ανάμεσα στα χωριά Αγ. Παντελεήμονας, Ανάργυρος Αμυνταίου και Βεγόρα Φιλώτας. Αν και ανασκαφές έγιναν στην περιοχή πριν από εκατό και πάνω χρόνια, το 1898, από το Ρωσικό Ινστιτούτο της Κωνσταντινούπολης, τίποτα δεν ανακοινώθηκε και η ανασκαφή σταμάτησε. Τ0 2001 η ανασκαφή ξανάρχισε στην περιοχή λόγω των εξορύξεων λιγνίτη από τη ΔΕΗ οδηγώντας έτσι σε μία τυχαία ανακάλυψη ερειπίων από μια ομάδα εργατών. Από τότε ένας απίστευτος αριθμός 54 οικισμών έχει ανακαλυφθεί με τους 24 από αυτούς τα τελευταία δύο χρόνια. Οι λεπτομέρειες των ευρημάτων έχουν ανακοινωθεί από αρχαιολόγο αντιπρόσωπο της κυβέρνησης. Οι ανακαλύψεις περιλαμβάνουν τα υπολείμματα ορθογώνιων χτισμάτων με διαστάσεις 4 Χ 6 μέτρα και με προσανατολισμό νοτιοανατολικά προς νοτιοδυτικά κατανεμημένα σε «γειτονιές» των 4 με 6 κτισμάτων η κάθε μία. Τα πατώματα των κτιρίων είναι κατασκευασμένα με συνεχόμενα επίπεδα πυλού τα οποία κάθονται πάνω σε σανίδες. Κάποια από τα μεγαλύτερα κτίρια αποτελούνται από δύο επίπεδα με μπαλκόνι στο δεύτερο όροφο δείχνοντας αξιοσημείωτα προχωρημένη αρχιτεκτονική για την περίοδο μεταξύ του 6000 π.Χ. και του 3000 π.Χ. Μέσα στα κτίσματα οι αρχαιολόγοι βρήκαν υπολείμματα εστιών τα οποία προφανώς χρησιμοποιούνταν για θέρμανση και μαγείρεμα. Για να αποφύγουν περιπτώσεις πλυμμηρών είχαν δημιουργήσει οχυρώσεις για την προστασία των οικισμών. Κάθε σπίτι ήταν υψωμένο πάνω σε στρώματα πυλού για να αποφευχθεί η συγκέντωση νερού από κάτω. Πολλά εργαλεία, πήλινα αντικείμενα, διάφορα κοσμήματα και πήλινες φιγούρες με ανθρωπομορφικές και ζωομορφικές παραστάσεις έχουν βρεθεί. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτερίσματα ήταν μία καρέκλα με πόδια (σε αντίθεση με καθίσματα που έχουν σταθερή βάση), κάτι το οποίο έχει βρεθεί μόνο στην Ελλάδα του 6ου αιώνα π.Χ. Τα ευρήματα επίσης ρίχνουν φως στις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων καθώς οι επιστήμονες έχουν βρει υπολείμματα από σιτάρι, φακές, ρόδια, καθώς και βατόμουρο και elderberry σπόρους.

Ο πολιτισμός που κατείχε την περιοχή έχει ονομαστεί «ο πολιτισμός των τεσσάρων λιμνών» καθώς οι περισσότεροι οικισμοί έχουν βρεθεί στην περιοχή των λιμνών που βρίσκονται εκεί. Ο πολιτισμός αυτός πιστεύεται πως είχε εγκατασταθεί στην περιοχή γύρω στο 6000 π.Χ. μέχρι το 3000 π.Χ. Φαίνεται πως μια μεγάλη πυρκαγιά κατάστρεψε τους οικισμούς με πολλά υπολείμματα να βρίσκονται βυθισμένα στα βάθη των λιμνών. Η νεκρόπολη που βρέθηκε αποτελείται από κυκλικούς τάφους σε μια εντελώς κυκλική και ακτινωτή διάταξη με κάθε τάφο να συνοδεύεται από μεγάλο αριθμό προσφορών όπως κεραμικά και μπρούντζινα βάζα, κοσμήματα, ρούχα, όπλα και εργαλεία. Περισσότεροι από 148 τάφοι έχουν βρεθεί ως σήμερα. Η ανακάλυψη γυναικείων λειψάνων που φορούν περίτεχνα ρούχα και ακριβά κοσμήματα δείχνουν την ύπαρξη ιεραρχικής κοινωνικής δομής. Η ανακάλυψη δείχνει ένα απίστευτα προηγμένο πολιτισμό που υπήρχε στη βόρεια Ελλάδα 8000 χρόνια πριν.