Δρ. Νικόλαος Χαρακάκος (Καθηγητής Θεολογίας, διδάκτωρ Θεολογίας και Φιλοσοφίας) Ο Μυστικισμός που αναπτύχθηκε και έγινε κραταιός στην αρχαία Ελλάδα, εξακολουθεί να αποτελεί Υψηλό Απαγορευμένο Μελέτημα για την μαθητεία στην Απόκρυφη Εσωτερική Γνώση. Τη Μυστική Εσωτερική Φιλοσοφία την έχουν αναγάγει σε Υπέρ-επιστήμη τα αρχαία Ελληνικά Μυστήρια. Αυτά έδωσαν τη Μύηση για την Αναζήτηση της Αλήθειας. Δική τους είναι η πρωτοκαθεδρία στην αποκρυπτογράφηση των μυστικών διδαγμάτων. Με τα αρχαία Ελληνικά Μυστήρια εγκαινιάζεται η Ατραπός της Έρευνας των Υπερβατικών Προτροπών. Φανερώνονται οι Μύστες, ιχνηλατείται η Αόρατη Πνευματική Ενέργεια που μας βυθίζει στα δροσερά πνευματικά ύδατα της Αγάπης και της Ενορατικής Γνώσης, που οδηγεί στην Άρρητη Επίγνωση. Ενόραση σημαίνει Γνώση. Τα Μυστήρια αυτή την ενορατική γνώση ασκούν στο έπακρο. Στα αρχαία Ελληνικά Μυστήρια ανιχνεύουμε τη γόνιμη και εποικοδομητική διασύνδεση μεταξύ Φιλοσοφίας, Εσωτερισμού, Επιστήμης. Η υποκειμενική ιδεοκρατία του Πλάτωνος υποστασιοποιείται ως μυστικιστικό πνευματικό άθλημα για μια ακμαία και ενεργή φιλοσοφική συνείδηση. Το απόκρυφο χρησιμεύει στο Μυστήριο ως πρόκληση για το πνεύμα να γνωρίσει την αποκάλυψη του Μυστικού. Να εισδύσει στο Μυστικό. Να το ιδιοποιηθεί. Να το εγκολπωθεί. Να το βιώσει. Στη βίωση του Μυστηρίου ενασκείται η απώτατη ψυχική αγωγή. Αυτή την ενάσκηση διαπιστώνουμε στα Καβείρια Μυστήρια. Πρόκειται για τα σπουδαιότερα αρχαία Ελληνικά Μυστήρια. Είναι τα αρχαιότερα Μυστήρια στην αρχαία Ελλάδα. Καβείρια και Ελευσίνια Μυστήρια, άλλωστε, θεωρούνται ότι έχουν την ίδια μυστηριακή σπουδαιότητα. Οι Κάβειροι, προς τιμή των οποίων γίνονταν τα εν λόγω Μυστήρια, θεωρούνταν «θεότητες» του πυρός. Η λατρεία τους μεταλαμπαδεύθηκε και στον Κέλτικο Δρυϊδισμό. Από την πλευρά της συγκριτικής θρησκειολογίας, οι Κάβειροι αντιστοιχούν στους Κουμάρας του Ινδουισμού. Οι Κουμάρας είναι τα τέσσερα ανώτατα όντα στη Μυστική Ιεραρχία. Συμβάλλουν στην εξέλιξη του εκλεκτού μέρους του ανθρώπινου γένους. Η λατρεία των Καβείρων παρουσιάζεται αρχικά στη Σαμοθράκη. Η Σαμοθράκη ονομάζεται, λόγω των Καβείριων Μυστηρίων, ιερότατο νησί (Ζαθέη). Οι Κάβειροι στην αρχή ήταν δύο. Αργότερα έγιναν τέσσερις. Πολλοί ερευνητές τούς ταυτίζουν με τους Διόσκουρους. Σύμφωνα με την αττική διάλεκτο, οι Διόσκουροι (Διόσκοροι ή Διόσκωροι στη δωρική διάλεκτο) εκλαμβάνονται ως γιοι του Διός. Δηλαδή «θεοί» του φωτός. Άλλοτε και αλλού λατρεύονταν σαν «θεότητες» και άλλοτε ως ηρωικές μορφές. Από τα αρχαιότατα έτη η λατρεία τους άκμαζε στη Μεσσηνία και τη Λακωνία. Από εκεί διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα. Η μυθολογία μάς πληροφορεί ότι οι Διόσκουροι Κάστωρ και Πολυδεύκης θεωρούνται γιοι της Λήδας και του Διός (Paton, De cultu Dioscurorum apud Graecos, 1894), αδελφοί της Ελένης που γεννήθηκε από αυγό (Ορφικά Μυστήρια, Θεοσοφία). Και οι Διόσκουροι γεννήθηκαν από αυγό. Εκκολάφθηκαν από το αυγό της αρχέγονης μυστηριακής παράδοσης. Κάβειροι, Διόσκουροι, Τυνδαρίδες είναι ονομασίες συγχεόμενες μεταξύ τους. Τυνδάρεως ονομαζόταν στη Λακωνία ο Ζευς. Η ηρωική μορφή του Τυνδάρεως χαρακτήριζε επίσης τον σύζυγο της Λήδας και βασιλιά της Λακωνίας. Γιʼ αυτό επικράτησε ο μύθος πως οι Διόσκουροι ήταν οι γιοι του Τυνδάρεως. Οι Ομηρικοί ύμνοι μάς διαφωτίζουν πώς γεννήθηκαν κάτω από τις κορυφές του Ταΰγετου. Προσφιλής διαμονή των Διόσκουρων εικάζεται πως είναι και η κωμόπολη Θεράπνη της Λακωνίας. Εκεί ήταν κάτω από τη γη κατά το ήμισυ του έτους. Το υπόλοιπο ήμισυ βρίσκονταν κοντά στον Δία επάνω στον Όλυμπο. Συμβολίζουν το μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας φως. Τόσο ο Κάστωρ όσο και ο Πολυδεύκης θεωρούνται κράτιστοι ιππείς. Κυβερνούν λευκά άλογα. Ο Κάστωρ παριστάνεται και ως δρομέας. Ο Πολυδεύκης και ως κραταιός πυγμάχος. Γιʼ αυτό και τιμούνταν σαν «θεοί» σε αγώνες (ο Πίνδαρος τους ονομάζει «ευρυχώρου ταμίας Σπάρτας αγώνων»). Καθιέρωσαν την ένοπλο όρχηση. Χαρακτηρίζονταν από υποδειγματική ηθική ανωτερότητα, που επιδρούσε στην ηθικό-κοινωνική διάσταση της πολιτικής οργάνωσης. Έμαθαν στους Λακεδαιμόνιους την όρχηση των Καρυών της Λακωνίας. Οι Διόσκουροι είχαν τις παρακάτω ηθικές αρετές που αποδίδονται και στους Κάβειρους: 1) Αξιέπαινη ανδρεία, 2) Βαθιά ευσέβεια, 3) Στρατηγικές ικανότητες, 4) Αδέκαστη δικαιοσύνη, 5) Επεξεργασμένο Μυστικισμό, 6) Υπερφυσικές δυνάμεις. Εικάζεται ότι βοηθούσαν όποιον χρειαζόταν τη βοήθειά τους σε κάθε στιγμή. Διέσωζαν όσους κινδύνευαν στη θάλασσα επιφαινόμενοι σαν αστέρια επάνω στα πλοία. Γιʼ αυτό οι Διόσκουροι ονομάζονταν τα ηλεκτρικά φώτα που πολλές φορές εμφανίζονταν στα πλοία τη νύκτα. Ονομάζονται επίσης πυρά του αγίου Έλμου ή τελώνια. Όμως και οι Κάβειροι διέσωζαν τους ναυαγούς. Είχαν μυηθεί στα Μυστήρια της Σαμοθράκης. Έλαβαν μέρος στην αργοναυτική εκστρατεία και κάποτε διέσωσαν τους συμπλέοντες κατασιγάζοντας την τρικυμιώδη θάλασσα. Διατυπώνεται και η γνώμη του Bryand ότι όταν μιλάμε για Κάβειρους οφείλουμε να εννοούμε τον Νώε και τους τρεις γιους του, και ότι τα Καβείρια Μυστήρια αποτελούν μεταγενέστερη τροποποίηση της Λατρείας της Κιβωτού. Ενδιαφέρουσα διαθρησκειακή επισήμανση. Κατά τον Ακουσίλαο τον Αργείο, από την Κάβειρα και τον Ήφαιστο γεννήθηκε ο Κάσμιλος. Από τον Κάσμιλο έγιναν τρεις θυγατέρες Καβειρίδες και τρεις γιοι Κάβειροι. (Ακουσιλάου του Αργείου, Γενεαλογία, στο Muller, MH6, I, 100-104, IV 624). Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς θεωρούν τους Κορύβαντες ή Κύρβαντες της Φρυγίας ταυτιζόμενους με τους Κάβειρους της Σαμοθράκης. Άλλες έρευνες θεωρούν Κάβειρους τους γιους της Ηλέκτρας και του Διός, Δάρδανο και Ιασίονα. Έλαβαν το όνομα Κάβειροι από το φρυγικό βουνό Κάβειρον, επάνω στο οποίο έμεναν. Κατʼ ουσία τα Καβείρια Μυστήρια αποσκοπούσαν στην πραγματική γένεση του ανθρώπου. (Κων. Γ. Κουρτίδου, Τα Αρχαία Ελληνικά Μυστήρια, Αθήνα 1934). Πάντως, το κύριο περιεχόμενό τους ήταν η διαμόρφωση Κοσμογονίας βασιζόμενης στη γενεαλογία των Καβείρων. Παιδιά, γυναίκες, άνδρες μυούνταν στα παραπάνω Μυστήρια. Οι μυήσεις γίνονταν σε ορισμένη εποχή του έτους. Διαρκούσαν εννέα ημέρες. Κατά τη διάρκειά τους η φωτιά σβηνόταν σε όλη τη Σαμοθράκη. Ακολουθούσε η λήψη νέας φωτιάς από τη Δήλο που θεωρούταν ιερό νησί. Πριν από τη μύηση, ο υποψήφιος έπρεπε να εξομολογήσει τα αμαρτήματά του για την ψυχική κάθαρσή του. Ο σχολιαστής του Ομήρου μάς πληροφορεί πως όταν άρχιζε η μύηση, ο υποψήφιος περνούσε μέσα στο σκοτάδι της νύκτας δάση και ποταμούς για να φθάσει στο «ιερό» κρατώντας στεφάνι από κλαδιά ελιάς, και έχοντας γύρω από τα νεφρά του πορφυρή ταινία. Η μύηση ήταν ολοκληρωτικά φαλλική. Ολοκληρωνόταν με την ανάσταση του δολοφονημένου Κάβειρου και το χαρούμενο πανηγύρι που διαδεχόταν το πένθος και τη συνοφρύωση, όπως γινόταν και στα Μυστήρια του Ίακχου, του Άδωνι, του Όσιρι κλπ. Όταν ολοκληρωνόταν η μύηση, ο μυημένος τοποθετούταν επάνω σε θρόνο. Γύρω από αυτόν επιδίδονταν οι τελεστές σε χορό. Αυτή η τελετή ονομαζόταν θρονισμός. Στον μύστη προσφερόταν πορφυρή ταινία για την προφύλαξή του από τους κινδύνους. Στα Καβείρια Μυστήρια διαπιστώνουμε τη σκοποθετική αξία της μύησης για τη διαμόρφωση του ηθικού προσώπου στους μυούμενους. Ο Πυθαγόρας οφείλει, σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο, μεγάλο μέρος της Μυστικής Φιλοσοφίας του στη μύησή του στα Καβείρια Μυστήρια (Ιαμβλίχου, Περί του Πυθαγορικού Βίου). Τα Καβείρια σχετίζονται με τα Ελευσίνια γιατί και στα δύο Μυστήρια λατρευόταν η Δημήτηρ ή Δήμητρα ως χθόνια «θεά» και ονομαζόταν Καβειρία (Ser. E. Ouvaroff – Essai sur les Mysteres dʼ Eleusis, Paris 1816. Προβλ. του ιδίου, Ελευσίνια Μυστήρια – μετ. Ουρ. Τζεν, εκδ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, Αθήνα 1992). Επίσης, το ιερατείο των Καβείριων Μυστηρίων ήταν πολυπληθές όπως και αυτό των Ελευσινίων (Εικάζεται πως το ιερατείο των Καβείριων υφίσταται και στην εποχή μας ως ιερατείο της Σαμοθράκης). Στο ιερατείο των Καβείριων διακρίνονταν ο εξομολογητής «ιερέας» Κόης ή Κοίης, οι Ανακτοτελεστές, οι δικαστές «ιερείς», που αποφάσιζαν ποιοι και ποιες θα μυηθούν, η «ιέρεια» Λουτροφόρος που μεριμνούσε για την ψυχική κάθαρση των υποψήφιων. Πολλοί ερευνητές διεξέρχονται και τη σχέση των Καβείριων Μυστηρίων με τον Ορφέα (Ser. S. Ouvaroff). Η φαλλική διάσταση των Καβείριων αποτελεί την πρωταρχή της εκστατικής μαγείας (Edw. Art. Waite, A New Encyclopedia of Freemasonry, τόμ. Α, Β, Λονδίνο). Μερικοί αρχαιολόγοι επιδιώκουν να θεωρήσουν τους Κάβειρους ως Φοίνικες. Αυθαιρετούν, όμως, γιατί εδράζονται μόνο στο σημιτικό όνομα Καβέρ (μεγάλος). Όταν όμως οι Έλληνες ονόμαζαν τους Κάβειρους «μεγάλους θεούς», δεν συνέχεαν αυτή την ονοματοδοσία με το σημιτικό Καβέρ (Bloch, Megaloi “theoi” στο Roschers, Mythologische Lexikon). Άλλωστε, η συνεκφορά «μεγάλοι θεοί» απαντάται και στη Μυθολογία Κθούλου, στην οποία ιδιαίτερα έχει ενδιατρίψει ο κ. Γ. Γεώργιος Μπαλάνος, εστιάζοντας αυτή τη Μυθολογία στις παρεμφερείς προς το «μεγάλοι θεοί» συνεκφορές «πρεσβύτεροι θεοί» και «παλιοί θεοί». Μερικοί ερευνητές διατείνονται πως η λέξη Κάβειρος προέρχεται από το ρήμα κάπτω. Τα Καβείρια λάμβαναν χώρα και στη Λήμνο. Το υφαιστειογενές του νησιού προξένησε τη συσχέτιση των Καβείρων με τον Ήφαιστο. Θεωρούνταν παιδιά του. Εγγυώντο την πλούσια καρποφορία των αμπελιών της Λήμνου. Για τη λατρεία των Καβείρων στη Λήμνο συγκεντρώνουμε πληροφορίες, λίγες αλλά αρκετά σαφείς από τον Λατίνο ποιητή Άκτιο στο έργο του «Φιλοκτήτης». Σαφέστερες πληροφορίες μας δίνει ο Φιλόστρατος (Φιλοστράτου, Ηρωικός 740). Στα Καβείρια της Σαμοθράκης, η Δήμητρα ονομαζόταν Αξίερος, ο Άδης Αξιόκερσος, η Περσεφόνη Αξιόκερσα, ο Ερμής Κάσμιλος. Παριστανόταν ως ιθύφαλλος για να συμβολίζει την ευφορία. Το πρόθημα άξιος νοείται ως ιερός. Για τα άλλα συνθετικά δεν απαντάται έγκυρη θεώρηση. Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν τους Κάβειρους Penates (Γενέθλιοι «θεοί»).Τα Καβείρια Μυστήρια γίνονταν σε όλη την Ελλάδα, όχι όμως στην πληρότητά τους όπως στη Λήμνο και τη Σαμοθράκη. Προσέγγιζαν, πάντως, τη μυστηριακή ατμόσφαιρα της Λήμνου και της Σαμοθράκης τα Καβείρια της Θράκης, της Θάσου, της Ίμβρου, της Μικράς Ασίας, της Μακεδονίας (F. Lenormant, Cabiri, στο Daremberg Saglio, Dictionaire des Antiquites). Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανακαλύφθηκε Καβείριον («Ιερόν») κοντά στη Θήβα. Σε αυτό υφίσταται ταύτιση του Κάβειρου με τον Διόνυσο. Κοντά στον Διόνυσο παριστάνεται ο Παις. Στα Καβείρια Μυστήρια της Σαμοθράκης μυήθηκαν η Ολυμπιάς και ο σύζυγός της Φίλιππος ο Μακεδόνας. Το 86 π.Χ., επί Σύλλα, πειρατές σύλησαν τον πλουσιότατο ναό των Καβείρων. Πρέπει να σημειωθεί πως η Σαμοθράκη έχει τεράστια μυστική δύναμη. Στη βόρεια Σαμοθράκη, κοντά στην Παλαιόπολη, σώζονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης στην οποία βρίσκεται και το Καβείριον. Αυτά ανασκάφηκαν αρχικά το 1874 από τους Αυστριακούς αρχαιολόγους Κόντσε και Χάουζερ από τη Βιέννη. Τα ερείπια αποτελούνται από δύο ναούς των Καβείρων του 4ου και 3ου αιώνα π.Χ., μία στοά στα δυτικά των ερειπίων και το Αρσινόειον προς βορρά, περιφερειακού κτιρίου αφιερωμένου από τον βασιλιά Λυσίμαχο στην σύζυγό του Αρσινόη. Τα Καβείρια Μυστήρια δίνουν στη Σαμοθράκη το προβάδισμα στην εδραίωση του αρχαίου Ελληνικού Μυστικισμού.