Από το βιβλίο τού Άρη Ν. Πουλιανού: Σαρακατσάνοι Ο Αρχαιότερος λαός τής Ευρώπης, 1993). ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. Οι Σαρακατσάνοι, με όλα τα ανθρωπολογικά και παλαιοανθρωπολογικά δεδομένα, αναδεικνύονται ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης. Αποτελούν μία αδιάλειπτη βιολογική συνέχεια του Homo sapiens, όπως εμφανίζεται στην Παλαιολιθική Εποχή με αρκετά υπολείμματα γνωρισμάτων που οδηγούν στα ίχνη των Αρχανθρώπων της Κατώτερης Παλαιολιθικής, όταν το Ανθρώπινο Γένος αρχίζει να παίρνει τη σημερινή του μορφή και να εμφανίζει έντονα χαρακτηριστικά Σύγχρονου, Σοφού, Λογικού και Κοινωνικού όντος με έναρθρη λαλιά, δηλαδή πριν από περίπου 700.000 χρόνια. 2. Το ολιγότερο που μπορεί να συμπεράνει κανείς με την ανθρωπολογική μελέτη τους, είναι ότι αποτελούν μία «επανεμφάνιση» στο χρόνο των αρχαιοτάτων κατοίκων της Ηπείρου μας, του είδους του Ανθρώπου του λογικού, ο οποίος απλώνεται στην Ευρώπη κατά τη Μουστιαία εποχή (~ 50.000 χρόνια). 3. Η γλώσσα των Σαρακατσαναίων, σύμφωνα με τα γλωσσολογικά δεδομένα, ήταν και είναι μόνο η Ελληνική, η οποία προφανώς πρωτοπαρουσιάζεται στα βουνά της Πίνδου (Άγραφα και Τζουμέρκα) πριν μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια, επιβιώνει κοινωνικά μέσα από την κλειστή οικογενειακή παράδοση των πρώτων προμηθευτών τροφής της ανθρωπότητας, που γίνονται πια οργανωμένοι ποιμένες, και η εξέλιξη του είδους με τη φυσική επιλογή φτάνει στη σημερινή του μορφή. Έτσι μπορεί να πει κανείς, ότι η Ελληνική, έμμεσα, με τα ανθρωπολογικά στοιχεία, αποτελεί τη ρίζα των γλωσσών των λεγομένων «ινδοευρωπαϊκών» λαών. Με τις μετακινήσεις των λαών αυτών προς Βορρά, Δύση και Ανατολή, οι γλώσσες τους δημιουργήθηκαν αρκετά ανεξάρτητα η μία από την άλλη, αλλά χωρίς να εξαφανιστεί ποτέ από τη δομή τους ο αρχικός πυρήνας της ευρωπαϊκής της Πίνδου, δηλαδή της πρωτοελληνικής. Οι γερμανικές θεωρίες περί καθόδου της γλώσσας μας, και των ίδιων των Ελλήνων, από τη Βόρεια Ευρώπη πρέπει να απορριφθούν παντελώς. Συνεπώς η θεωρία των «εκπολιτιστών» ( kulturtregeiter) από το Βορρά , εξυπηρετεί, άλλα σχέδια, αντιεπιστημονικά. Οι ξανθοί προτού «ξανθήνουν» στο νέο τους γεωγραφικό περιβάλλον μίλαγαν κάποιο είδος προελληνικής ή και πρωτοελληνικής. Τουλάχιστον δεν μπορούν ν΄ αρνηθούν ότι από τις νότιες περιοχές της Ευρώπης πήραν φύτρα και εξελίχθησαν σαν Νεάνθρωποι. Είναι αυτό επιστημονικό δεδομένο που δεν πέφτει πια με καμιά πολιορκία κανενός κάστρου. Όσο για τη γλώσσα δεν μένει πια παρά να παραδεχτούν, αν δεν δέχονται σαν «μητέρα» των γλωσσών την Ελληνική, ότι μόνο με μια επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος λύνεται το πρόβλημα. Όλα τα άλλα εκ του πονηρού, αλλά όχι στον 21ο αιώνα. Ζήτωσαν, λοιπόν, οι Σαρακατσαναίοι (!!) που βοήθησαν δια μέσου των αιώνων να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του Ανθρώπου τουλάχιστον στον Ευρωπαϊκό χώρο. Φυσικά, δεν αξιοποιούμε το συμπέρασμα αυτό ρατσιστικά, γιατί παραδεχόμαστε την ανθρώπινη εξέλιξη, όλα τα όντα ίσια ενώπιον της φύσης, κηρύσσουμε την ειρήνη και την αγάπη μεταξύ των λαών και ανθρώπων, γιʼ αυτό και παλεύουμε κατά του ρατσισμού, που τον χρησιμοποιούν οι κομπλεξικοί πολιτικάντηδες για να επιβληθούν πάνω σε άλλους. 4. Με την ανθρωπολογική έννοια οι Σαρακατσάνοι ανήκουν στην Ηπειρωτική ποικιλία των Ευρωπαιοειδών, και όχι στην Αιγαιακή, που είναι κατοπινή εξέλιξη. Οι Ευρωπαιοειδείς απλώνονται από τα Πυρηναία ως τον Καύκασο δια μέσου της Ευρώπης. Από κει και πέρα έχουμε όλες τις δυνατές υποποικιλίες που αναπτύσσονται σ� αυτό το χώρο και επιδρούν ακόμα και μέχρι τους Άϊνου της Ιαπωνίας. Γενικότερο συμπέρασμα: οι Πρωτοευρωπαίοι καταλαμβάνουν αρχικά όλο το χώρο της Ευρώπης και της βόρειας Ασίας. Ο ανθρωπολογικός τύπος της Πίνδου (continental) είναι ο αρχικός πυρήνας των Ευρωπαίων, γνωστός σήμερα και σαν Διναρικός. Οι Σαρακατσάνοι όμως της Πίνδου απετέλεσαν το κλειδί για την ανίχνευση της προϊστορίας των Ευρωπαίων. Δεν γνωρίζω αν η ΕΕ γίνει πραγματικότης ή αργότερα διαλυθεί, ανθρωπολογικά όμως οι ευρωπαϊκοί λαοί έχουν κοινή ρίζα που πρωτοφύτρωσε εδώ στη ΝΑ Ευρώπη, στην Ελλαδική Χερσόνησο.