Στην έρευνα της 13ης Ιουλίου 1969 σημειώθηκε ένα παράξενο συμβάν που, αν και δεν ήταν πιο σημαντικό από άλλα, είχε το πλεονέκτημα ότι άφησε κάποιο χειροπιαστό στοιχείο. Βρισκόμουν σε ένα στενό τούνελ μιας διακλάδωσης του μεγάλου πηγαδιού μαζί με μια κοπέλα και έναν άντρα της ομάδας. Ξεκουραζόμασταν με τη πλάτη ακουμπισμένη στο ένα τοίχωμα και τα πόδια στηριγμένα στο άλλο, ενώ ανάμεσά μας έχασκε ένα στενό πηγάδι με λίγα μέτρα βάθος. Ήταν το μόνο σημείο εκεί κοντά που χωρούσε τρεις, και οι άλλοι δύο κάθονταν απέναντί μου. Θα πρέπει να μας χώριζε μία απόσταση ένα με ενάμισι μέτρο. Μια και είχαμε σταματήσει, ήταν ευκαιρία να βγάλω μερικές φωτογραφίες των άλλων, έτσι λασπωμένοι και ταλαιπωρημένοι όπως ήταν. Η φωτογράφηση έγινε με μηχανή reflex (μία Praktica νομίζω) και με κοινό φλας με λαμπάκια. Όταν τράβηξα την πρώτη φωτογραφία, της κοπέλας, το φλας άναψε κανονικά. Στη δεύτερη φωτογραφία του άντρα, το φλας δεν άναψε καθόλου. Πέταξα το λαμπάκι, έβαλα ένα καινούργιο και τράβηξα άλλη μία. Και να τώρα το αποτέλεσμα στο φιλμ. Η φωτογραφία της κοπέλας βγήκε κανονικά, αλλά στο ύψος του κράνους της υπήρχε μια σκοτεινή λουρίδα. Αν δεν υπήρχε τίποτα άλλο θα εξηγούσα τη σκοτεινή αυτή περιοχή σαν κακό συγχρονισμό φλας και κλείστρου μηχανής (κάτι που μπορεί να συμβεί σε μηχανή reflex με κλείστρο εστιακού επιπέδου). Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Στη τρίτη φωτογραφία, του άντρα, έχει βγει άλλη μια σκοτεινή λουρίδα πάνω στο πρόσωπο που καλύπτει λοξά όλο το πλάτος της φωτογραφίας. Αν ήταν μόνο αυτό, θα εξηγούσα τη σκοτεινή λουρίδα σαν το λουρί της μηχανής μπροστά στο φακό. Η εξήγηση θα ήταν βέβαια παρατραβηγμένη. Η σκιά δεν έχει τη συμμετρία του λουριού, και επιπλέον η μηχανή κρεμόταν από το λαιμό μου και δεν υπήρχε περίπτωση να πέσει το λουρί μπροστά. Αλλά… ας πούμε ότι ήταν το λουρί. Ήταν η δεύτερη φωτογραφία που παρουσίαζε το μεγάλο ενδιαφέρον. Εκείνη που δεν άναψε καθόλου το φλας. Σημειώστε ακόμη ότι σε κάθε λήψη υπήρχε απόλυτο σκοτάδι . Ρύθμιζα τη μηχανή μʼ ένα ηλεκτρικό φανάρι, μετά σβήναμε όλα τα φώτα και φωτογράφιζα αποκλειστικά με το φλας. Αυτό γιατί την εποχή εκείνη δεν ήξερα τι επιπτώσεις θα είχε το φως των φαναριών. Σήμερα με τη πολύχρονη φωτογραφική πείρα, ξέρω ότι δε θα είχε καμία επίπτωση. Και όμως, χωρίς φλας και σε απόλυτο σκοτάδι, η φωτογραφία είχε βγει! Ήταν μια παράξενη φωτογραφία. Έδειχνε μόνο τα χαρακτηριστικά και τίποτα πέρα από το επίπεδο του προσώπου! Είναι κάτι αληθινά ανεξήγητο, όποια εκδοχή και αν δεχθεί κανείς. Ας δούμε πως έχουν τα πράγματα στο σημείο αυτό. 1. Το φλας δεν άναψε σίγουρα, και σʼ αυτό είμαι κατηγορηματικός για έναν απλό λόγο : Στην επόμενη έρευνα έψαξα, το βρήκα, ίσιωσα τα συρματάκια της επαφής του και το χρησιμοποίησα. 2. Ας δεχτούμε έστω ότι το φλας άναψε, είτε γιατί δεν θυμάμαι καλά είτε γιατί λέω ψέματα. Γιατί όχι; Ας εξετάσουμε και την πιθανότητα να προσπαθήσω να κάνω κάποια απάτη. Αν το φλας άναψε, λοιπόν, με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Αν φωτίσετε με φλας κάποιον ακουμπισμένο στο τοίχο, είναι αδύνατο να φωτίσετε μόνο το επίπεδο του προσώπου του χωρίς να φωτιστούν ταυτόχρονα ταʼ αυτιά, τα μαλλιά, ο λαιμός, το στήθος, καθώς και όλος ο τοίχος πίσω. Αν ο τοίχος είναι κατάμαυρος μπορεί να μην φωτιστεί, αλλά οπωσδήποτε θα βγει όλο το ανθρώπινο σύνολο. Τόσο μαύρο απορροφητικό τοίχο, άλλωστε, θα δυσκολευτείτε να φτιάξετε ακόμη και σε στούντιο. Αν θέλετε, δοκιμάστε να τραβήξετε φωτογραφία προσώπου με φόντο τον νυχτερινό ουρανό, που είναι ένα ιδεώδες μαύρο φόντο. Θα δείτε πως είναι αδύνατο να φωτιστεί μόνο η επιφάνεια του προσώπου, όπως στη φωτογραφία που δημοσιεύω εδώ. Δοκιμάστε με οποιοδήποτε φλας και οποιαδήποτε μηχανή ή ακόμη και με λάμπες συνεχούς φωτισμού. Ο μόνος τρόπος να το πετύχετε είναι με τη χρήση προβολέα «σποτ», αλλά κανείς δεν θα μπορούσε να υποθέσει σοβαρά πως είχα προβολέα «σποτ» στη σπηλιά με τη κοντινότερη πρίζα μερικά χιλιόμετρα μακριά. 3. Ας υποθέσουμε ότι η φωτογράφηση έγινε με τα ηλεκτρικά φανάρια, αλλά αν ξέρετε από φωτογραφία, θα ξέρετε πόσο αδύνατο είναι αυτό. Θα χρειαζόταν πόζα πολλών λεπτών τουλάχιστον, για να βγει φωτογραφία με το φανάρι του κράνους μου, και σε μια τέτοια διάρκεια φωτογράφησης ούτε η μηχανή θα μπορούσε να μείνει ακίνητη, ούτε ο άνθρωπος. Θα έβγαινε μόνο μια ασαφής θολούρα. Πόσο μάλλον σε φωτογράφηση με ταχύτητα 1/30 του δευτερολέπτου. Ωστόσο, στην επόμενη έρευνα δοκιμάσαμε να κάνουμε φωτογράφηση με πολλά φανάρια συγκεντρωμένα σε πρόσωπο, και με χρόνους φωτογράφησης πολλών δευτερολέπτων. Βγήκαν θολές εικόνες από την κίνηση, όπως ήταν φυσικό, και πολύ κακοφωτισμένες, και η ποσότητα του φωτός ήταν εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη. Σε φωτογράφηση 8 δευτερολέπτων περνά 250 περίπου φορές περισσότερο φως απʼ ότι σε φωτογράφηση 1/30 δευτερολέπτου. Υπολογίζοντας και τα πολλά φανάρια, θα ήμαστε πιο ακριβείς αν λέγαμε ότι στο τεστ ο φωτισμός ήταν πάνω από 1000 φορές δυνατότερος της πραγματικής φωτογραφίας! Και όμως ούτε έτσι είχαμε ανάλογα αποτελέσματα.4. Για να τελειώνουμε, δεχθείτε ότι η φωτογραφία είναι απάτη. Και εξηγήστε μου εσείς πως έγινε με οποιαδήποτε μέθοδο ή τεχνική που θα ήταν εφικτή μέσα σε μια σπηλιά.