Η μαγεία και οι κατάρες σε κατάδεσμους δεν ήταν άγνωστες στην αρχαία Ελλάδα. Στο Μουσείο του Κεραμικού υπάρχουν δύο κατάδεσμοι που βρέθηκαν στο αρχαίο νεκροταφείο, τους οποίους είχα την ευκαιρία να φωτογραφίσω εχθές.

Οι κατάδεσμοι ήταν σύντομα κείμενα, γραμμένα στη μεγάλη πλειοψηφία τους σε μολύβδινα πινακίδια, που τοποθετούνταν σε τάφους, συνήθως οργισμένων νεκρών, όπως «άωρων και βιαιοθανάτων», δηλαδή προσώπων που είχαν πεθάνει πριν από την ώρα τους και με βίαιο τρόπο. Αποτελούσαν τα μαγικά κείμενα της αρχαιότητας, γνωστά ως κατάδεσμοι.

Ονομάζονταν κατάδεσμοι γιατί στόχευαν στο «μαγικό δέσιμο» του αντιπάλου και στην παράδοσή του στις καταχθόνιες δυνάμεις. Η χρήση τους συνδεόταν με διάφορες τελετουργίες. Η κατασκευή ομοιωμάτων του αντιπάλου – η λεγόμενη καταπασσάλευση – περιλάμβανε το κάρφωμα αυτών των ομοιωμάτων, το κλείσιμό τους σε μινιατούρες φερέτρων, την απαγγελία μαγικών εκφράσεων και την τελετουργική εναπόθεση του καταδέσμου σε τάφους ή σε άλλες εισόδους του Κάτω Κόσμου, όπως πηγάδια.

Οι θεότητες που επικαλούνταν οι κατασκευαστές των καταδέσμων περιλάμβαναν την Εκάτη, τον Ερμή, την Περσεφόνη, τη Δήμητρα, τις Ερινύες και γενικά δαίμονες του Κάτω Κόσμου. Οι λόγοι για την προσφυγή στη μαγεία ήταν ποικίλοι, με το ερωτικό πάθος να κυριαρχεί.

Ο Σωκράτης ειρωνευόταν τις γυναίκες που χρησιμοποιούσαν ερωτικά γοητεύματα, φίλτρα, επωδές και ίυγγες – δηλαδή το πτηνό σουσουράδα δεμένο σε έναν περιστρεφόμενο τροχό. Παράλληλα, δεν έλειπαν οι περιπτώσεις αντιπαλοτήτων σε προσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο.

Στο Μουσείο του Κεραμικού, σε έκθεμα 20, διαβάζουμε σε έναν κατάδεσμο:

> «Δένω τη γλώσσα, τον νου, το σώμα, την ψυχή, τα έργα και τη θέληση».

Ιδιαίτερη κατηγορία κατάδεσμων αποτελούσαν εκείνοι που αφορούσαν αντιδίκους σε δίκες, όπου οι κατάρες γίνονταν αρωγοί της προσδοκίας για δικαιοσύνη. Σε άλλο έκθεμα (19), διαβάζουμε έναν κατάδεσμο που αφορά αντιδίκους και μάρτυρες:

> «Εναντίον όποιου με κατηγορεί ή μαρτύρησε υπέρ αυτών».

Οι πλέον φημισμένες μάγισσες-φαρμακίδες στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν οι Θεσσαλές, που φημολογούνταν ότι μπορούσαν να κατεβάζουν τη Σελήνη από τον ουρανό, να την φυλακίζουν ή να προκαλούν εκλείψεις του Ηλίου.

Η μαγεία αναφέρεται ήδη στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Χαρακτηριστικές είναι οι μάγισσες που χρησιμοποιούσαν μαγικά βότανα για διάφορους σκοπούς. Η Μήδεια συνδέεται στενά με την Εκάτη, η οποία, κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, αποτελούσε το αρχέτυπο της φαρμακευτικής μαγείας. Στην Οδύσσεια, η Ελένη προσφέρει το «νηπενθές» ρόφημα, που προκαλεί λήθη, ενώ η Κίρκη χρησιμοποιεί μαγικά φίλτρα για να μετατρέψει τους συντρόφους του Οδυσσέα σε ζώα.