Στὸ ἀξιόλογο βιβλίο τοῦ Νόελ Ρόμπερτσον, βρίσκουμε τά κάτωθι ἀποσπάσματα ποὺ ἀφοροῦν τόσο στὰ χοιρίδια ποὺ θυσιάζονταν στὰ Θεσμοφόρια, ὅσο καὶ σέ αὐτὰ τῶν Προηρεσίων. Ὁ ἐξαίρετος μελετητὴς μᾶς ἐξηγεῖ τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖο γίνονταν οἱ θυσίες τῶν χοιριδίων καὶ τοποθετοῦνταν αὐτὰ σὲ ἕνα «πηγάδι» τὸ λεγόμενο «Μέγαρον».
Ἡ Μαγικὴ Ἐπεξεργασία τοῦ Κόκκου τοῦ Σπόρου
Τὸ ἀπόσπασμα σχετικὰ μὲ τὴν ἀφαίρεση τῶν ὑπολειμμάτων τῶν χοίρων δικαιώνεται συνεπῶς ὡς αὐθεντικὴ ἱεροτελεστία ποὺ ἀποτελεῖ συνέχεια τῶν Θεσμοφορίων καὶ δὲν ἔχει καμμία σχέση μὲ τίς ἄλλες ἑορτὲς ποὺ ἀναφέρονται ἀπὸ λόγιους σχολιαστές.
Γυναῖκες ποὺ ὀνομάζονται κήρυκες, ἀφοῦ διατηροῦνται ἁγνὲς γιὰ τρεῖς ἡμέρες, ἀνασύρουν τὰ σαπέντα ὑπολείμματα χοίρων ποὺ ἐρρίφθησαν στὰ μέγαρα.
Κατεβαίνουν στοὺς μυστικοὺς θαλάμους (μέγαρα) καὶ ἀφοῦ τὰ ἀνασύρουν ἐπάνω τά τοποθετοῦν στοὺς βωμούς. Πιστεύουν ὅτι ὅποιος τὰ συλλέγει «ἀντλεῖν» καὶ τὰ ἀναμειγνύει μὲ τὸν σπόρο θὰ ἔχει πλούσια ἐσοδεία.
Λένε ἐπίσης ὅτι κάτω ἀπὸ τὰ χάσματα ὑπάρχουν φίδια, ποὺ τρῶνε τὰ περισσότερα ἀπὸ ὅσα ἐρρίφθησαν. Κατὰ συνέπεια, λένε, ἕνας ἦχος σύγκρουσης ἀκούγεται κάθε φορὰ ποὺ οἱ γυναῖκες  ἀνασύρουν ... ἔτσι ὥστε τὰ φίδια, ποὺ θεωροῦνται ὅτι εἶναι φύλακες τῶν μυστικῶν θαλάμων, ὑπαναχωροῦν.
Αὐτὸς ὁ συγκρουόμενος ἦχος, ὁ «Κρότος»;, θυμίζει μία τελετὴ ποὺ περιγράφεται ἀπὸ τὸν Ἀπολλόδωρο: τὸν ἱεροφάντην τῆς Κόρης ἐπικαλουμένης. Ἐπικρούειν τὸ καλούμενον ἠχεῖον («ὁ Ἱεροφάντης, ἐνῶ καλεῖται ἡ Κόρη, χτυπᾷ τὸ λεγόμενο ἠχεῖο».
Τὰ χοιρίδια  εἶχαν ἀκολουθήσει τήν Κόρη(Περσεφόνη) στὸ μέγαρον(ὑπόγειο θάλαμο). Μερικοὺς μῆνες ἀργότερα, καθὼς τὰ ὑπολείμματα τῶν χοίρων ἀνασύρθηκαν, ἴσως ἦταν σκόπιμο νὰ  καλέσουν τήν Κόρη γιά νὰ παρακολουθήσει τὴν ἱεροτελεστία καὶ τὴ γονιμοποιητική της ἐπίδραση. Ἐπιπλέον, μιὰ παράλληλη παραπομπὴ τοῦ Ἀπολλόδωρου δείχνει ὅτι ἀπέθεσε ἐπίσης ἕναν πιὸ γενικὸ σκοπὸ σὲ τέτοιους θορύβους ὅπως τοῦ Ἱεροφάντη, παρόμοιο μὲ τὸν σκοπὸ στὸ ἀπόσπασμά μας: «πρὸς πᾶσαν ἀφοσίωσιν καὶ κάθαρσιν» («γιὰ κάθε ἐξιλαστήριο καὶ κάθαρση».
Σὲ κάθε περίπτωση, τὸ ἄνοιγμα τοῦ μεγάρου εἶναι μία πανηγυρικὴ διαδικασία. Οἱ ἐκφωνοῦντες κήρυκες τηροῦν ἕναν κανόνα καθαρότητος γιὰ τρεῖς ἡμέρες. Ὅταν ἔρθει ἡ στιγμὴ ὑπάρχει μιὰ κρούση (ἠχῶ).
Στὴ Δῆλο τὸ ἱερὸ κάποτε καθαρίστηκε μὲ ἕνα χοιρίδιο καὶ ἐκεῖ οἱ γυναῖκες φρουροῦσαν τὴν νύκτα. Τὸ περιεχόμενο τοῦ μεγάρου ἀφαιρεῖται ὅσο τὸ δυνατὸν καλλίτερα. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ ἀντλεῖν.
Τὰ ὑπολείμματα τῶν χοίρων ῥίπτονται «στοὺς βωμούς». Ἡ ἑορτὴ φημίζεται γιὰ τὴ θυσία ζώων∙ τὸ «πρὶν  τήν ἄροσιν (ὄργωμα)» συχνὰ ἀναφέρεται μόνο στὴν καθαυτὴ θυσία, προηροσία (θυσία). Βλέπουμε τώρα ὅτι ἡ θυσία, ἢ σημαντικὸ μέρος της, προσφέρονταν στοὺς «βωμοὺς» τῶν γνωρίμων.
Οἱ ἁπλοὶ ἄνθρωποι παίρνουν  καθένας κάτι ἀπὸ τὰ ὑπολείμματα καὶ τὸ ἀναμειγνύουν μὲ τοὺς δικούς τους κόκκους σπόρων. Εἴδαμε προηγουμένως ὅτι ὁ σπόρος εἶναι πολὺ σημαντικὸς στὴν ἑορτή. Στὴν Ἐλευσῖνα, αὐτὴ εἶναι ἡ ἀπαρχὴ ἀπὸ τόν κάθε παρευρισκόμενο, ὅπως καί στὴν Παιανία, οἱ προρόσιοι σπόροι. Τὸ ἱερὸ ἡμερολόγιο τῆς Ἐλευσῖνος ἀναφέρεται διαδοχικὰ σὲ ἕνα συμβολικὸ καλάθι μὲ σιτηρὰ καὶ στὸ βωμό∙ στὴν Παιανία τὰ κυριότερα γιὰ θυσία ζῶα προσφέρονται γιὰ τοὺς κόκκους τοῦ κριθαριοῦ.
Πῶς βοηθᾷ αὐτὸ τὸν κόκκο τοῦ σπόρου; Τὸ ἀγροτικὸ τελετουργικὸ χρησιμοποιεῖ συνήθως τὴ μαγικὴ ἀναλογία τῆς ἀνθρώπινης σεξουαλικότητας καὶ ἀναπαραγωγῆς. Τὰ χοιρίδια εἶναι τὰ γυναικεῖα γεννητικὰ ὄργανα, ἕνα ἑλληνικὸ σχῆμα λόγου ποὺ θὰ ἔχει μεγάλη σχέση μὲ τὴν χρήσῃ τοὺς ἐδῶ. Στὰ Θεσμοφόρια τοποθετοῦνται στὰ γεννητικὰ ὄργανα τῆς γῆς, στὸ μέγαρον.
Στὰ Προερόσια τὰ θυσιαζόμενα ζῶα προσφέρονται στὶς ἀρσενικὲς δυνάμεις τῆς φύσης, μερικὲς φορὲς καὶ στὶς γυναῖκες συντρόφους τους. Τὸ κάψιμο τῶν θυσιῶν στοὺς βωμοὺς τονώνει αὐτὲς τίς δυνάμεις∙ τὰ ὑπολείμματα στοὺς βωμοὺς μποροῦν ἐπίσης νὰ ἐνεργοποιηθοῦν. Τὰ χοιρίδια ἀπὸ τὸ μέγαρον ἔρχονται σὲ μαγικὴ ἐπαφὴ μὲ τὸ ὑπόλειμμα τῆς θυσίας∙ οἱ γυναικεῖες δυνάμεις ἑνώνονται μὲ τίς ἀρσενικὲς καὶ ἀναμιγνύονται καὶ οἱ δύο στὸν κόκκο τοῦ σπόρου.
Ἀκόμη και σήμερα, οἱ σπόροι ὑφίστανται εἰδική ἐπεξεργασία (ἐπικάλυψη σπόρων), γιά τήν παροχή ὡφέλιμων μικροβίων στίς γεωργικές καλλιέργειες.
Στὸ  λεξικό τοῦ ἀξιολογότατου ἐρευνητοῦ καὶ διδασκάλου Λ. Σ. Βρεττοῦ βρίσκουμε ἐπίσης καὶ τίς ἀκόλουθες πληροφορίες.
Ὁ Ἡσύχιος ἀναφέρει τὴ γιορτὴ ὡς προηροσία καὶ προηρόσια: «προηροσία Ἀθήνησι» καί
«προηρόσια∙ τὰ πρὸ τοῦ ἄροτρου θύματα». Σύμφωνα μὲ τὸν Ἡσύχιο (Προηρόσια· Προαρκτούρια) τὰ Προηρόσια πραγματοποιοῦνταν πρὶν ἀπ' τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἀστερισμοῦ τοῦ Ἀρκτούρου, ὁπότε ἡ γιορτὴ πρέπει νὰ γινόταν στὶς ἀρχὲς τοῦ μῆνα Βοηδρομιώνα ἢ ἀκόμη καὶ στὰ τέλη τοῦ Μεταγειτνιώνα.
Ὁ Φώτιος (λ. προηροσία καὶ προηροσίαι) ἀναφέρει: «προηροσία: ἢ ὑπὲρ τὼν καρπῶν θυσία γινομένη ὑπὸ Ἀθηναίων κατὰ μαντεΐον ἔν Ἤλιδι. Προηροσίαι καὶ προσηροσίαι: αἴ πρὸ τοϋ ἄροτρου γινόμενοι θυσίαι».
Ὁ Εὐριπίδης (Ἱκέτιδες, 28-31) κάνει λόγο γιὰ τὴ γιορτὴ τῆς Ἐλευσίνας, λέγοντας, μὲ τὸ στόμα τῆς Αἴθρας: «...τυγχάνω δ' ὑπὲρ χθονός / ἄροτρου προθύοὔσ', ἔκ δόμων ἔλθουσ' ἔμῶν / πρὸς τόνδε σηκόν, ἔνθα πρῶτα φαίνεται / φρίξας ὕπὲρ γῆς τῆσδε κάρπιμος στάχυς»
(ἀπὸ τὸ σπίτι ἦρθα σ' αὐτὸν τὸν ἱερὸ τόπο, ποὺ πρωτοείδανε νὰ φυτρώνει ἀπ' τὸ χῶμα καὶ ν' ἀνεμίζει τὸ μεστωμένο στάχυ, γιὰ νὰ θυσιάσω στὴ γῆ πρὶν νὰ ὀργώσουν τὰ χωράφια).
Κατὰ τὸν Σουίδα (λ. προηροσίαι) τὰ Προηρόσια καθιερώθηκαν ἀπὸ τοὺς Ἀθηναίους στὴν 5η ἢ 6η ὀλυμπιάδα (760 ἢ 756 π.Χ.): «ἔγένετο ὕπὸ Ἀθηναίων ὕπὲρ πάντων Ἑλλήνων ἔστ' Όλυμπιάδι...»
Κύριο μέρος τῆς γιορτῆς ἦταν τὸ ἐπίσημο ὄργωμα πού, σύμφωνα μὲ τὴ μαρτυρία τοῦ Πλουτάρχου (Γαμικὰ Παραγγέλματα 42. 144α), γινόταν σὲ τρεῖς διαφορετικὲς τοποθεσίες (βλ. Ἄροτοι ἱεροί).
Ἀπολλώνιος - Ἀριάδνη